Zelfredzaamheid of zelfmanagement?
Zelfredzaamheid en zelfmanagement liggen dicht bij elkaar, maar zijn niet hetzelfde. Zelfredzaamheid is het vermogen van mensen om zichzelf te redden met zo min mogelijk professionele ondersteuning en zorg. Door versterking van zelfredzaamheid kan zorg of intensivering van zorg worden uitgesteld. Zelfredzaamheid kan helpen om de stijgende kosten van de langdurige zorg ook in de toekomst betaalbaar te houden. Door deze nadruk op betaalbaarheid en zo min mogelijk professionele zorg lijkt het net alsof zorg vragen of nodig hebben onwenselijk is. De primaire taak van zorgverleners lijkt te zijn: jezelf overbodig maken (“ontzorgen”). Soms wordt dat samengevat als: “niet zorgen voor, maar zorgen dat”.
Maar: veel mensen met chronische gezondheidsproblemen hebben wel degelijk zorg en aandacht nodig – op verschillende terreinen, niet alleen bij het dagelijks functioneren. Het hoogste goed is niet alles zelf doen zonder professionele ondersteuning, maar een goede kwaliteit van leven met professionele zorg waar nodig en mogelijk. Bij zelfmanagement is het belangrijker om een stem te hebben over hoe de ondersteuning eruitziet dan om alles zelf te doen. Een belangrijk verschil tussen zelfredzaamheid en zelfmanagement is dus de nadruk op eigen regie: zelf (mee) kunnen bepalen hoe de noodzakelijke zorg en ondersteuning eruitziet.
De term zelfredzaamheid wordt veel in de ouderenzorg en wijkzorg gebruikt. Zelfredzaamheid gaat over algemene dagelijkse activiteiten die iedereen doet: jezelf wassen, je huis verzorgen, contacten met anderen onderhouden. We moeten mensen niet zaken uit handen nemen die ze prima zelf kunnen, al dan niet samen met hun omgeving. Zorgverleners hebben soms de neiging om overbodige dingen te doen of zaken over te nemen. Maar het omgekeerde komt ook voor: dat mensen alleen komen te staan en niet de ondersteuning krijgen die ze op dat moment nodig hebben.
Om te bepalen hoe zelfredzaam iemand is op verschillende levensterreinen zijn er verschillende instrumenten beschikbaar. Essentieel bij het gebruik hiervan is dat je het deze altijd samen met de cliënt invult. Dat leidt vaak tot discussie en dat is precies de bedoeling!
Conclusie
Zelfredzaamheid legt de nadruk op zelfstandig functioneren en zelf doen. Zelfmanagement legt de nadruk op zelf bepalen en kwaliteit van leven.