Het 5A-model: stapsgewijs zelfmanagement ondersteunen

Bekijk de video's:

Bekijk ook de kennisclip: 'Zelfmanagement ondersteunen: Hoe doe je dat in de praktijk?' In deze kennisclip van Hogeschool Utrecht wordt ingegaan op het ondersteunen van zelfmanagement in de praktijk. Welke vormen van zelfmanagementondersteuning zijn er? En waar kun je bestaande (evidence-based) interventies vinden? In deze kennisclip worden voorbeelden gegeven aan de hand van een casus.

Op deze video van Hogeschool Utrecht is CC-BY-SA van kracht. Lees meer over CC-BY-SA.

Het 5A-model

Omdat zelfmanagement een breed en abstract begrip is, is het niet direct duidelijk wat er van het handelen van zorgverleners wordt verwacht. Het 5A-model (Glasgow e.a., 2003) geeft weer hoe het proces van zelfmanagementondersteuning eruitziet. Het is een cyclisch proces: dit betekent dat het model steeds opnieuw doorlopen worden. Ook kun je een stap terugzetten.

Het 5A-model omvat vijf werkwoorden die met een A beginnen. Het is een actief proces waarbij het contact tussen zorgverlener en zorgvrager niet face-to-face hoeft te zijn; dit kan ook via eHealth. De vijf stappen zijn:

1. Achterhalen: verkennen van de situatie, wensen en behoeften van de cliënt.
2. Adviseren: advies geven op maat, naar behoefte en op verzoek van de cliënt (dus niet ongevraagd of met algemene voorlichting).
3. Afspreken: als de cliënt voldoende geïnformeerd is, kunnen de zorgverlener en cliënt samen doelen stellen.
4. Assisteren: de zorgverlener verkent met de cliënt welke instructie of bijstand nodig is om de doelen te bereiken en wie daarbij kan helpen.
5. Arrangeren: er worden afspraken met de cliënt gemaakt over het vervolg van de zorg. Soms draagt de zorgverlener bepaalde taken over aan een andere hulpverlener. Als er opnieuw contact met de cliënt is, begint het proces opnieuw. Arrangeren gaat zo weer over in achterhalen: hoe is het gegaan met de afspraken/doelen en zijn er nieuwe behoeften.

In alle beroepsprofielen in de zorg wordt het ondersteunen van zelfmanagement als belangrijke taak voor de zorgverlener gezien. Met het 5A-model wordt dit algemene begrip vertaald naar concrete competenties (van Hooft e.a., 2015) en specifieke handvaten. Het 5A-model is de leidraad voor de volgende onderwerpen, waarin elke stap wordt uitgewerkt.