Huidletsel

Er bestaan verschillende soorten huidletsel. De definitie van ieder huidletsel is verschillend. Per vorm van huidletsel zijn er andere plaatsen op het lichaam die een risico vormen. We beschrijven hier 4 vormen van huidletsel:

1. Decubitus
2. Dermatitis gerelateerd aan incontinentie (IAD)
3. Smetten
4. Skin tears 

Vanaf dertig jaar begint de huid te verouderen. De huid vernieuwt zich minder snel. Bij het ouder worden, neemt het aantal cellagen af. Dit maakt de huid dunner en kwetsbaarder. Hierdoor genezen wondjes minder snel en zijn bloedvaten beter te zien. Daarnaast neemt het aantal bloedvaten af, waardoor de doorbloeding vermindert. Door minder talgklieren en een vermindert vochtgehalte heb je een drogere huid. Het afnemen van elastinevezels vermindert de elasticiteit van de huid. Al deze factoren (verdroging, minder doorbloeding, dunnere huid) zorgen ervoor dat de huid gemakkelijker beschadigt en minder snel herstelt.

Decubitus is een plaatselijke beschadiging van de huid en/of onderliggend weefsel.

Decubitus wordt veroorzaakt door drukkrachten en/of schuifkrachten. Vaak vlak bij een botuitsteeksel. Bijvoorbeeld het stuitje of de ellenbogen. Dit kan ontstaan door de inwendige druk van het lichaamsgewicht. Maar ook door de druk van buitenaf van (medische) hulpmiddelen op de huid. Zoals een katheterslang. Of door schuifkrachten tussen de huid en de onderlaag.

De druk en/of schuifkrachten zorgen ervoor dat de bloedvaten worden afgeklemd. De afgeklemde bloedvaten kunnen dan geen zuurstof en voeding meer naar de huid en weefsels toebrengen. En ze kunnen afvalstoffen niet afvoeren. Dit zorgt uiteindelijk tot weefselbeschadiging en celdood. 

De onderstaande cliëntgroepen hebben altijd een verhoogd risico op decubitus:  

• Cliënten met een al aanwezige decubituswond.
• Cliënten die niet mobiel zijn.
• Cliënten op de intensive care (IC).
• Cliënten op de operatiekamer.
• Cliënten met een dwarslaesie.
• Cliënten in de terminale fase.

Wat zijn de 4 stadia van decubitus? 

Categorie 1: niet-wegdrukbare roodheid bij een intacte huid
Categorie 2: verlies van een deel van de huidlaag of blaar
Categorie 3: verlies van een volledige huidlaag
Categorie 4: verlies van een volledige weefsellaag (spier/bot zichtbaar) 

Niet te definieren groepen: 

• Verlies van een volledige huidlaag of weefsellaag: diepte onbekend
• Vermoedelijke diepe weefselschade: diepte onbekend

Wat te doen bij decubitus? De 5 tips die hieronder staan helpen jou op weg om decubitus te voorkomen:

1. Betrek de cliënt en mantelzorger.
2. Verminder de druk- en schuifkrachten.
3. Controleer de huid.
4. Zorg voor goede voeding.
5. Heb je kennis op orde.

Hier moet je op letten bij het behandelingen van wonden:

1. Wrijf of masseer niet.   
2. Pak hielen en ellenbogen niet in met vette watten en zwachtels.
3. Niet ijzen en föhnen.
4. Gebruik geen windring. 
5. Gebruik geen synthetisch schapenvacht.
6. Prik een blaar niet open.
7. Geen blaaskatheter bij een decubituswond.

Huidletsel dat ontstaat door druk of door incontinentie zijn moeilijk van elkaar te onderscheiden. Dit geldt vooral voor letsel op de stuit. Als er huidletsel ontstaat door incontinentie, dan is dat gebied extra gevoelig voor het ontstaan van decubitus. Maar incontinentie zonder de combinatie met druk- en/of schuifkrachten veroorzaakt geen decubitus.

De medische naam van smetten is intertrigo. De officiële definitie van smetten is: “Smetten is een in de grote huidplooien gelokaliseerde, oppervlakkige huidaandoening welke zich kenmerkt door altijd roodheid (erytheem) aan beide zijden van de plooi. Daarnaast kunnen een of meerdere van de volgende symptomen voorkomen: verweking (maceratie), scheurtjes (fissuren), kapotte huid (erosies), nattende huid of korstvorming”. 

Smetten wordt verdeeld in 3 vormen:  

1. Smetten
2. Smetten met een nattende huid
3. Smetten met een geïnfecteerde huid 

Smetten herken je aan (glanzende) roodheid van de huid. Deze roodheid is zichtbaar aan beide zijden van de plooi (spiegelvormig). De huid kan ook nat zijn en verweken. Er kunnen scheurtjes, wondlijnen en slijtage van de huidlaag zichtbaar zijn. Soms is er ook korstvorming aanwezig.

Klachten die cliënten met smetten hebben, zijn:

• Jeuk
• Branderigheid
• Pijn
• Onaangename geur van de smetplek

Bij geïnfecteerde smetten zijn er ook 1 of meer van onderstaande kenmerken aanwezig:

• Puistjes (pustels)
• Geel/groen exsudaat
• Randschilfering
• Satelliet laesies (‘eilandjes voor de kust)
• Pus

Smetten komt meestal voor op plekken waar huid-op-huidcontact is. Zoals in de grote huidplooien. Grote huidplooien zijn de liezen, oksels, bilnaad, buikplooi en onder de borsten. Smetten wordt veroorzaakt door de aanwezigheid van warmte en vocht en onvoldoende luchtcirculatie. Hierdoor ontstaat verweking van de huidlaag. Daardoor kan de hoornlaag makkelijker beschadigen en maakt de kans op infecties groter.

Preventieve maatregelen om smetten te voorkomen zijn: 

• Pas dagelijkse huidzorg toe: was en droog (deppend) de huidplooien.
• Voorkom huid-op-huid contact: draag ondersteunende, niet knellende kleding.
• Voorkom overmatig transpireren: zorg voor een koele temperatuur en draag katoenen en ademende kleding.
• Huid de huidplooien droog: Draag ademende kleding, gebruik katoenen beddengoed en gebruik scheurlinnen, non-woven gaas of engels pluksel in de huidplooien.

Een skin tear is een stuk losgetrokken opperhuid. Dit wordt een huidflap genoemd.

Reinig een skin tear met lauw water. Laat de kraan even doorstromen. Stop mogelijk bloeden door 10 minuten achter elkaar druk uit te oefenen op de skin tear. Leg het deel van de huidflap dat mogelijk nog aanwezig is terug.  

Gebruik altijd een siliconen wondcontactlaag als eerste verbandlaag. Zorg dat het verband 2 centimeter overlapt op de gezonde huid. Gebruik een absorberend verband wanneer dit nodig is. Fixeer de verbanden met een rekbaar fixatiewindsel.

Vanaf dertig jaar begint de huid te verouderen. De huid vernieuwt zich minder snel. Bij het ouder worden, neemt het aantal cellagen af. Dit maakt de huid dunner en kwetsbaarder. Hierdoor genezen wondjes minder snel en zijn bloedvaten beter te zien. Daarnaast neemt het aantal bloedvaten af, waardoor de doorbloeding vermindert. Door minder talgklieren en een vermindert vochtgehalte heb je een drogere huid. Het afnemen van elastinevezels vermindert de elasticiteit van de huid. Al deze factoren (verdroging, minder doorbloeding, dunnere huid) zorgen ervoor dat de huid gemakkelijker beschadigt en minder snel herstelt.

Het Payne-Martin-classificatiesysteem benoemt 3 categorieën skin tears:  

Categorie 1: Skin tear zonder weefselverlies
Categorie 2: Skin tear met gedeeltelijk weefselverlies
Categorie 3: Skin tear waarbij de volledige epidermale (opperhuid) flap is verdwenen 

Een skin tear is een wond die meestal op de armen en benen van oudere volwassenen ontstaat als gevolg wrijving of wrijving in combinatie met schuifkrachten. De opperhuid (epidermis) komt los van de lederhuid (dermis) of de opperhuid én de lederhuid komen los.

Huidletsel dat ontstaat door langdurig huidcontact met urine of feces heet dermatitis gerelateerd aan incontinentie (IAD). Het bijtende (etsende) effect van bijvoorbeeld urine en feces kan de huid verweken. Er ontstaat roodheid en de oppervlakkige huidlagen kunnen stuk gaan.