Vier dimensies van palliatieve zorg

In het Kwaliteitskader Palliatieve Zorg is afgesproken dat goede palliatieve zorg altijd aandacht geeft aan vier dimensies: lichamelijk, psychisch, sociaal en spiritueel. Deze vier gebieden hangen sterk met elkaar samen. Als iemand veel pijn heeft, kan dat verdriet oproepen. En wie zich eenzaam voelt, kan ook minder eetlust of energie hebben. Door breed te kijken, bied jij zorg die echt aansluit bij wat iemand nodig heeft.

Lichamelijke dimensie

Pijn, benauwdheid, jeuk, vermoeidheid of wonden kunnen veel impact hebben. Soms zijn klachten zichtbaar, soms niet. Jij kunt veel betekenen door goed te observeren, klachten bespreekbaar te maken en kleine dingen aan te passen die het leven aangenamer maken. Dat kan met medicatie, maar ook met houding, hulpmiddelen, voeding, rust of geurbeleving.

Psychische dimensie

Ziekte en achteruitgang roepen vaak gevoelens op zoals: verdriet, boosheid, angst of berusting. Jij bent vaak de eerste die merkt dat er ‘iets onder zit’. Je hoeft geen therapeut te zijn. Vaak is luisteren al genoeg. Een open vraag als ‘Hoe gaat het met u, los van de lichamelijke klachten?’ kan veel betekenen. En als het nodig is, schakel je collega’s in, zoals een maatschappelijk werker of psycholoog.

Sociale dimensie

Een ernstige ziekte verandert ook iemands rol in het gezin, werk of vriendschappen. Soms groeit de band met naasten en soms ontstaan er spanningen. Mantelzorgers hebben vaak veel op hun schouders. Jij kunt helpen door praktische steun te organiseren of vrijwilligers in te schakelen. Daarmee kan iemand vaak langer thuis in de vertrouwde omgeving blijven. Een eenvoudige vraag kan al veel duidelijk maken: ‘Wie zijn belangrijk in uw leven, en wat helpt u om met hen verbonden te blijven?’. 

Spirituele dimensie (zingeving)

Als het leven kwetsbaar wordt, komen vaak diepere vragen boven. Wat betekent mijn leven nog? Wat laat ik achter? Waar ben ik dankbaar voor? Wat vind ik moeilijk om los te laten? Voor de een speelt religie een rol, voor de ander zit zingeving in muziek, natuur of kleine rituelen. Jij hoeft geen antwoorden te geven, maar kunt wel ruimte bieden. Een open vraag als ‘Waar haalt u kracht uit in deze fase?” of “Wat helpt u om met deze situatie om te gaan?’ kan al veel betekenen. Wanneer er behoefte is aan meer verdieping kan een geestelijk verzorger ondersteuning bieden.

Waarom is aandacht voor de vier dimensies belangrijk?

De vier dimensies hangen sterk met elkaar samen. Wat er in het lichaam gebeurt heeft vaak invloed op het hoofd en omgekeerd. Aandacht voor relaties kan lichamelijke klachten verlichten. En ruimte voor zingeving kan angst verzachten. Daarom kijk jij als zorgverlener altijd naar het geheel. Je stemt af op wat voor deze cliënt en zijn naasten nú belangrijk is, zodat de zorg echt passend wordt.

Wat mogen cliënt en naasten van mij verwachten?

• Dat je klachten herkent en verlichting biedt, met aandacht voor comfort.
• Dat je luistert naar gevoelens en ruimte geeft voor emoties.
• Dat je oog hebt voor de sociale situatie en waar mogelijk steun organiseert.
• Dat je ruimte biedt voor vragen rond zingeving en, als dat nodig is, een geestelijk verzorger inschakelt.