Mantelzorg in de palliatieve fase
Laatst bijgewerkt op: 11-09-2025
Mantelzorg is zorg die naasten geven aan een partner, ouder, kind, vriend of buur die ernstig ziek is. Het is geen vrijwillige keuze, maar iets wat mensen doen uit liefde of verantwoordelijkheid. In de palliatieve fase gaat het vaak om nabijheid, praktische hulp en steun, soms dag en nacht.
Waarom is samenwerken met en aandacht voor mantelzorgers belangrijk?
Mantelzorgers kennen de cliënt vaak het beste en kunnen signalen vroeg opmerken. Hun steun is onmisbaar, maar kan ook zwaar zijn. Daarom hoort goede palliatieve zorg altijd óók goede naastenzorg te zijn.
Samenwerken begint met erkenning: zie mantelzorgers niet als extra handen, maar als volwaardige partners in de zorg. Bespreek wie de mantelzorger is, wat deze persoon doet en waar steun nodig is. Leg afspraken vast in het zorgplan en blijf dit regelmatig samen evalueren. Mantelzorgers vervullen vaak meerdere rollen tegelijk. Ze zorgen, signaleren, vragen zelf steun en hebben waardevolle kennis over de cliënt. Het SOFA-model helpt om die rollen zichtbaar te maken en bespreekbaar te houden.
Mantelzorgers mogen in principe alle handelingen uitvoeren die zij veilig en bekwaam kunnen doen. Omdat de grenzen tussen formele en informele zorg niet altijd scherp zijn, is het belangrijk hierover in gesprek te gaan en duidelijke afspraken te maken.
Hoe signaleer en voorkom je overbelasting?
Overbelasting zie je vaak aan kleine signalen: vermoeidheid, prikkelbaarheid of juist terugtrekken. Stel eenvoudige vragen zoals:
- Hoe gaat het eigenlijk met u?
- Heeft u nog tijd voor uzelf?
Je kunt instrumenten gebruiken om belasting in kaart te brengen, zoals de EDIZ (Ervaren Druk door Informele Zorg). Samen met de mantelzorger zoek je naar steun, bijvoorbeeld respijtzorg, praktische hulp of een lotgenotengroep. Een andere tool, Mantelzorg Balans, helpt om overzicht te krijgen van wat energie geeft en wat juist belast.
Wat is warm doorverwijzen?
Verwijs niet alleen door: help de mantelzorger daadwerkelijk de stap te zetten. Dat is warme doorverwijzing. Je belt bijvoorbeeld samen, stelt iemand voor of regelt een afspraak. Zo verlaag je de drempel en vergroot je de kans dat mantelzorgers echt gebruikmaken van steun.
Wat mogen cliënt en naasten van mij verwachten?
- Dat jij mantelzorgers ziet en erkent in hun rol.
- Dat je alert bent op signalen van overbelasting.
- Dat je duidelijke afspraken maakt en deze vastlegt.
- Dat je mantelzorgers ondersteunt met praktische tips, hulpmiddelen en waar nodig warme doorverwijzing.
Omdat jij vaak het dichtst bij de mantelzorger staat, merk je als eerste hoe zwaar het kan worden. Door te luisteren en actief steun te bieden, draag jij bij aan betere zorg voor de cliënt én meer draagkracht voor de naasten.