Afwegen en toepassen van onvrijwillige zorg

Onvrijwillige zorg mag niet toegepast worden... tenzij

Onvrijwillige zorg mag volgens de Wet zorg en dwang (Wzd) in principe níet worden toegepast, tenzij er sprake is van ernstig nadeel. Onder ernstig nadeel wordt verstaan:

• De cliënt brengt zichzelf of anderen in levensgevaar. 
• De cliënt brengt ernstig lichamelijk letsel toe. 
• De cliënt brengt ernstige psychische, materiële, immateriële of financiële schade toe. 
• Verwaarlozing of ‘maatschappelijk teloorgang’ van de cliënt of anderen. 
• De veiligheid van de cliënt wordt bedreigd. 
• De cliënt roept met hinderlijk gedrag de agressie van anderen op. 
• De algemene veiligheid van personen of goederen is in gevaar.

Grens aan ambulante zorg 

Het bij wet mogelijk maken van extramurale onvrijwillige zorg betekent niet dat het tegenhouden van een gedwongen opname een doel op zich kan zijn. De cliënt moet de zorg krijgen die nodig is. En als dat niet meer verantwoord en veilig kan, volgt gedwongen opname. De zorgorganisatie kan zelf bepalen of en hoe hij onvrijwillige zorg wil geven. Er is geen verplichting dit te geven en de cliënt kan dit ook niet afdwingen. 

Afweging om onvrijwillige zorg toe te passen

Vind je het lastig om een afgewogen keuze te maken om toch onvrijwillige zorg toe te passen? Deze vier stappen kunnen je helpen tijdens het maken van de afweging: 

1. Verkennen: wat is er aan de hand? Welke handelingsopties zijn er en wie zijn in deze situatie de betrokkenen? 
2. Onderzoeken: wat is de ethische vraag of het dilemma? Welke waarden, belangen en principes spelen hierbij een rol?  
3. Afwegen: weeg zorgvuldig af waarom je een bepaalde keuze maakt en wat mogelijke gevolgen zijn voor wie. Wat is het gevolg voor de cliënt van jouw handeling of het nalaten daarvan? 
4. Besluiten: zoek naar de balans tussen alle (morele) betrokkenen met het oog op goede zorg. 

Toepassen van onvrijwillige zorg

Als je onvrijwillige zorg toepast, is het van belang dat:

• de situatie is geanalyseerd; 
• de zorgvorm is vastgesteld na overleg met cliënt, omgeving, specifieke deskundigen en relevante disciplines conform de eisen van het stappenplan; 
• er aantoonbaar is gezocht naar vrijwillige alternatieven; 
• de onvrijwillige zorgvorm voldoet aan de criteria van proportionaliteit, subsidiariteit en effectiviteit; 
  • Proportionaliteit:  
    De zorgvorm staat in redelijke verhouding tot het doel van de toepassing. 
  • Subsidiariteit:  
    De minst ingrijpende zorgvorm wordt ingezet. 
  • Effectiviteit:  
    Het middel moet het beoogde doel bereiken en niet langer duren dan noodzakelijk. 
• de onvrijwillige zorg wordt geëvalueerd conform het stappenplan of eerder indien nodig; 
• er een rapportage en verantwoording zijn vastgelegd in het zorg- en ondersteuningsplan.