Onbegrepen gedrag bij ouderen

Het gedrag is een gevolg van een ziekte en niet van de persoon. Het begrijpen van de oorzaken helpt om beter met het gedrag om te gaan. Onbegrepen gedrag komt vaak voor bij dementie, maar het kan ook bij andere aandoeningen of situaties optreden.

Veel probleemgedrag is afhankelijk van de situatie, de persoonlijkheidskenmerken van de cliënt zelf en de mensen om hem heen. Interventies zijn vaak gericht op het aanpassen of veranderen van de omgeving. Of ze willen de draagkracht vergroten van de mantelzorger of het verzorgend team.

Onbegrepen gedrag bij mensen met dementie

Dementie raakt veel meer dan alleen het geheugen. Gedrag verandert vaak mee: mensen kunnen onverwacht boos of verdrietig reageren, zich terugtrekken of juist ongeremd gedrag laten zien. Dat is niet alleen verwarrend voor naasten en zorgverleners, maar ook voor de persoon zelf. De emoties en morele stress die daarbij ontstaan verdienen aandacht, erkenning en gezamenlijke reflectie. 

In onderstaande video vertelt expert Angèle Jonker wat helpt om dit gedrag beter te begrijpen: samen kijken, luisteren, analyseren, uitproberen en blijven leren. Zo ontstaat er ruimte voor verandering, begrip en steun. 

Vormen van onbegrepen gedrag

In de richtlijn van Verenso zijn de vormen van onbegrepen gedrag bij mensen met dementie beschreven. Deze vormen zijn:

• depressief gedrag;
• angstig gedrag;
• geagiteerd gedrag. Dit gedrag laat zich op de volgende manieren zien: rusteloos, prikkelbaar of agressief gedrag;
• apatisch gedrag

Oorzaken van probleemgedrag

Probleemgedrag is een manier om aan te geven dat er sprake is van een onderliggend probleem. Je kunt het Onbegrepen gedrag ontstaat door één of meerdere oorzaken. Onbegrepen gedrag kan een manier zijn om niet zichtbare problemen aan te geven. Niet zichtbare problemen kunnen zijn: 

Lichamelijke klachten

Denk bij lichamelijke klachten aan obstipatie of een blaasontsteking. Of denk aan klachten door veranderingen in medicijngebruik of door het medicijngebruik zelf. Ook pijn kan een oorzaak zijn, maar wordt soms niet herkend als de persoon het niet goed kan aangeven.

Psychische klachten

Denk bij psychische klachten aan het volgende:

• psychose
• depressie
• angststoornis
• Wanen en hallucinaties 
• een trauma uit het verleden 

Het is belangrijk om naar het leven van de persoon tot nu toe te kijken. Bijvoorbeeld of de persoon eerder een depressie heeft gehad.

Sociale en fysieke omgevingsfactoren 

Denk bij sociale en fysieke omgevingsfactoren aan de volgende punten:

• nabijheid van naasten en verzorgenden;
• hoe mensen reageren op elkaar;
• een zinvolle daginvulling;
• te veel of te weinig prikkels;
• de vertrouwdheid van de omgeving;
• de bewegingsvrijheid van de persoon. 

Mensen in de omgeving van de persoon ervaren onbegrepen gedrag vaak als hinderlijk of gevaarlijk. Ze kunnen er lastig mee omgaan. Een gevolg hiervan is dat de kwaliteit van leven vermindert voor de persoon met het onbegrepen gedrag. Het is belangrijk te begrijpen waardoor het onbegrepen gedrag ontstaat. Dit maakt het mogelijk om passende oplossingen te bedenken en beter met het gedrag om te gaan. Dit draagt ook bij aan de kwaliteit van leven van de persoon. 

Wat zit er achter het gedrag?

Mensen met dementie laten soms gedrag zien dat lastig te begrijpen is. Door rustig te observeren, korte vragen te stellen en oog te hebben voor non-verbale signalen, kun je ontdekken welke behoefte erachter schuilgaat. In deze video laat Anja Vogelaar, aandachtsvelder onbegrepen gedrag, zien hoe je vanuit verbinding en creativiteit onrust kunt verminderen – door aan te sluiten bij wat iemand mist of nodig heeft.

Lees meer

• Somberheid en depressie bij dementie
• Apathie bij dementie
• Pijn signaleren bij mensen met dementie
• Leefomgeving bij dementie