Toon zoekbalkToon menu

Kennisplein voor verpleging, verzorging, zorg thuis en eerste lijn
Medicatieveiligheid

Veilige principes: ketenafspraken

In de Veilige Principes in de medicatieketen (verpleging, verzorging en thuiszorg - VVT) staat beschreven wat in principe veilig is en wie waarvoor verantwoordelijk is.

Download Veilige Principes en hulpmiddelen

De Veilige Principes in de medicatieketen (VVT) zijn ontwikkeld in 2012, aangevuld met inzichten, tips, praktijkvoorbeelden en hulpmiddelen in 2016, en geactualiseerd in 2022.

Uitleg en achtergrond bij Veilige Principes

Voor een veilig medicatieproces is goede afstemming tussen alle betrokkenen belangrijk: de cliënt (en zijn mantelzorger), arts, apotheker, zorgorganisatie, zorgedewerker. De vele schakels maken het medicatieproces risicovol. Daarom hebben landelijke branche-, beroeps- en cliëntenorganisaties zich verenigd in het Platform medicatieveiligheid en gezamenlijk de ‘Veilige principes in de medicatieketen voor verpleging, verzorging en thuiszorg’ opgesteld (ActiZ, KNMP, NVZA, Verenso, Zorgthuisnl, LHV, NHG, LOC, PFN, V&VN).

De Veilige principes gaan over de situatie dat de cliënt de verantwoordelijkheid voor het beheer van de medicatie (geheel of gedeeltelijk) heeft overgedragen aan een zorgorganisatie. Voor een veilig medicatieproces moeten de activiteiten en verantwoordelijkheden van cliënt, arts, apotheker, zorgorganisatie en zorgedewerker naadloos op elkaar aansluiten. Daarom moeten deze partijen afspraken maken met elkaar voor een sluitend medicatieproces. De cliënt (en/of mantelzorger) heeft in deze keten een eigen rol en verantwoordelijkheid.

Het medicatieproces bestaat uit 6 stappen. Per stap is in Veilige principes beschreven:

  • Wat is wiens taak en verantwoordelijkheid?
  • Wat is in principe veilig bij het werken met medicatie? (veilige zorg voor de cliënt en veilig werken voor de professionals).

Zoekinstructie Veilige principes

In de interactieve pdf-versie van de Veilige principes staat veel informatie over medicatieveiligheid. In dit filmpje zie je hoe je gemakkelijk informatie kunt vinden die voor jou van belang is. Je vraagt je als zorgmedewerker bijvoorbeeld af: mag een cliënt de dubbele controle doen? De animatie laat stapsgewijs zien hoe je die informatie kunt opzoeken.

https://vimeo.com/328595251

Uitgangspunten bij de Veilige principes

Uitgangspunten van het Platform medicatieveiligheid bij de Veilige principes zijn:

  • Wees bewust van de risico’s in het medicatieproces en probeer deze zoveel mogelijk te voorkomen, in te perken of acceptabel te maken; de ‘Veilige principes’ zijn hierbij een leidraad. Stel een helder beleid op voor de uitvoering en maak afspraken tussen betrokken partijen over het medicatieproces. Voor een sluitende keten is cruciaal dat ieder de verantwoordelijkheid neemt die bij zijn/haar functie hoort. Signaleer onveilige situaties in de keten en spreek de juiste functionaris daarop aan. Neem geen verantwoordelijkheid voor zaken die buiten het eigen domein liggen, maar bespreek dit met degene die wel verantwoordelijk is of met je leidinggevende.
  • Gebruik 'gezond verstand' in situaties waar de Veilige principes geen passend antwoord geven en handel met inachtneming van redelijkheid en billijkheid (‘pas toe of leg uit’).
  • Communiceer en maak afspraken met elkaar en leg deze afspraken vast in het zorgdossier.

Opbouw van de Veilige principes - interactieve versie

De Veilige Principes is een uitgebreid document. De infographic geeft een overzicht van de opbouw van de verschillende hoofdstukken.

De interactieve versie bestaat uit twee delen:

1. De Veilige principes (2016/2022) is een licht geactualiseerde versie van de versie uit 2012. De principes zijn ingedeeld naar de verschillende betrokkenen (cliënt, arts, apotheker, zorgorganisatie, zorgmedewerker). Per betrokkene is voor de zes stappen van het medicatieproces beschreven wat in principe veilig is, met een toelichting; en de taken en verantwoordelijkheden zijn op een rij gezet. Er is een overzicht toegevoegd: welke afspraken zijn relevant met welke ketenpartners? Er is ook een compacte versie gerealiseerd.

2. De hulpmiddelen voortgekomen uit het project ‘Veilige principes verder in praktijk’ (2016). Dat zijn:


Veelgestelde vragen over veilige principes

Wat wordt bedoeld met Veilige principes?

De Veilige principes zijn heel bewust Veilige principes genoemd. Een principe geeft een uitgangspunt weer, dat inzicht geeft in wat in beginsel veilig is: veilige zorg voor de cliënt én veilig werken voor de medewerker. Het gaat erom dat ieder zich bewust is van de risico’s in het werken met medicatie. Het gaat om risico’s herkennen, en zoveel mogelijk voorkomen, verkleinen of acceptabel maken. 

Het gaat niet om blindelings en bureaucratisch de regels volgen. Daar wordt geen mens wijzer van, in tegendeel! Regels volgen zonder te begrijpen waarom is geen goede professionaliteit en een risico op zich. Het gaat dus om het toepassen van uitgangspunten in de praktijk. Goed observeren en signaleren, in gesprek gaan met de cliënt en kijken naar de context, en op basis daarvan handelen. In de situatie met de cliënt kan de professional beargumenteerd en bewust kiezen om zaken in dit geval anders te doen.

Ook geldt dat veiligheid een must is, maar niet ten koste van alles. Het gaat immers om levenskwaliteit voor de cliënt en dan spelen meerdere afwegingen een rol. Daarom zijn bij de uitgangspunten van de Veilige principes ook wel het ‘gezonde verstand’ en ‘redelijkheid en billijkheid’ benoemd voor situaties waarin de Veilige principes geen passend antwoord geven. Als er goede redenen zijn om af te wijken van de Veilige principes, of als een bepaalde situatie niet gedekt wordt door de Veilige principes, is het belangrijk dat hierover goed wordt gepraat met de betrokkenen en zaken worden vastgelegd, bijvoorbeeld in het dossier van de cliënt.

De Veilige principes moeten in de lokale situatie worden vertaald naar de praktijk. In de samenwerking tussen partijen (zoals een arts, apotheker en zorgorganisatie) zal samen gekeken moeten worden welke afspraken men wil en kan maken om te zorgen voor een veilig medicatieproces. Zie de video Samenwerking in de keten.
 


Het is lastig om alle partijen betrokken te krijgen bij de samenwerking, hoe pak ik dat aan?

De Veilige principes zijn opgesteld door de landelijke organisaties van alle partijen in de medicatieketen VVT: cliënten, artsen, apothekers, zorgmedewerkers, zorgorganisaties. Zij vinden de Veilige Principes belangrijk en brengen dit bij hun achterban onder de aandacht. Maar uiteindelijk zijn het de partijen in het veld die het moeten oppakken. In de praktijk is de ene keer de ene partij initiatiefnemer voor het overleg, een andere keer een andere partij. Het gaat om het gemeenschappelijk belang voor de cliënt en een veilig medicatieproces (veilige zorg en veilig werken). Daarin hebben partijen elkaar nodig. De Veilige principes en het feit dat die door de landelijke branche- en beroepsorganisaties zijn opgesteld (en door de Inspectie worden gehanteerd bij het toezicht) zijn daarbij een hulpmiddel.

Voor de initiatiefnemende partij geldt: zoek een goede manier om de andere partijen te betrekken. Bijvoorbeeld via lokale of regionale verenigingen of samenwerkingsverbanden. Het gesprek met elkaar over goede zorg en medicatieveiligheid kan de basis vormen voor de samenwerking in de lokale of regionale situatie. Communicatie op bestuurlijk en uitvoerend niveau, elkaar leren kennen en onderling vertrouwen zijn belangrijke sleutels voor de samenwerking en voor afspraken over een veilig medicatieproces. Zie de video Samenwerking in de keten

Reageer op deze pagina

Wil je reageren op Zorg voor Beter? Lees dan eerst de spelregels door.



Reacties

Antoinette Bolscher 23/2/2022

Dag Jacqueline,
De ipdf van 2016 is nog steeds de laatste versie en nagenoeg actueel. De meeste richtlijnen etc. waar de Veilige principes op zijn gebaseerd, veranderen niet zo snel... Wel volgt er dit jaar een geactualiseerde versie van de VP, met name ivm de Richtlijn / kwaliteitsstandaard overdracht medicatiegegevens, die uitgaat van digitale overdracht van gegevens (dit heeft betekenis voor AMO en toedienlijst).
Antoinette Bolscher
Expert medicatieveiligheid ZorgvoorBeter / ActiZ


Jacqueline Bakker 23/2/2022

Is het PDF-document uit 2016 nog actueel? Komt er een tzt een nieuwe versie?
Groeten Jacqueline


Anne van Voorthuizen 8/11/2019

Een onderdeel van de Multidisciplinaire richtlijn polyfarmacie bij ouderen is nu (september 2019) herzien, zie: https://www.zorgvoorbeter.nl/medicatieveiligheid/handreikingen-richtlijnen-medicatie#Miltidisciplinair


Antoinette Bolscher 29/5/2018

Beste Leonie,
Er is een Multidisciplinaire Richtlijn Beoordeling Polyfarmacie, die vind je hier:
https://www.zorgvoorbeter.nl/medicatieveiligheid/handreikingen-richtlijnen-medicatie
Deze richtlijn wordt op dit moment herzien; ik verwacht dat het nog wel even duurt voor de nieuwe versie er is.
Over terugdringen psychofarmaca is meer informatie te vinden op:
{https://www.zorgvoorbeter.nl/agenda/verslagen-congressen/terugdringen-psychofarmaca]
Antoinette Bolscher
expert medicatieveiligheid ZvB/ActiZ


Leonie 29/5/2018

Hallo,
Voor mijn eindonderzoek verpleegkundige wil ik graag weten of er een protocol is waarin staat beschreven of er richtlijnen zijn m.b.t. evalueren van psychofarmaca en medicatie? Graag hoor ik van jullie.
Mvg,
Leonie Veldhuis


Bert Kors 17/8/2016

Beste Bertine,
Eigenlijk vind je alle informatie om goed inhoud te geven aan bijvoorbeeld procesbeschrijving en/of werkinstructies in de nota Veilige Principes in de Medicatieketen. Samen met onze Commissie Farmacie hebben we al onze werkinstructies t.b.v. medicatie voor onze medewerkers beschreven op basis van die nota en dat geeft veel houvast en duidelijkheid.


Bertine 5/8/2016

Is er ergens een document te vinden waarin precies alle criteria rondom medicatie te vinden is voor een verzorgings/verpleeghuis?