Vragen over medicatieveiligheid

Op de locatie is een voorraadregistratie per cliënt per middel. Daarop wordt ook bijgehouden wat er wordt geleverd. De levering van de opiaten door de apotheek aan de locatie en het retour zenden van de locatie naar de apotheek gaat niet vergezeld van een aparte aflever- dan wel retourbon. Is dit wel verplicht?
[Anita Wevers, kwaliteitsmedewerker Evean, Amsterdam]

Een aparte aflever- en retourbon is niet verplicht maar wel verstandig.
Toelichting:
Opiaten hebben het risico van misbruik in zich. Daarom is er over opiaten een en ander geregeld in de wet- en regelgeving. Daarin zijn alleen regels opgenomen voor de arts (hoe voorschrijven) en apotheker (hoe te bewaren in apotheek etc.). Er staat niets in over instellingen. Voor instellingen moeten we dus iets afleiden van wat in de wet- en regelgeving staat.
In principe (strikt gezien) is een aparte aflever- of retourbon voor opiaten niet verplicht, maar het is wel verstandig. Bespreek dit met de apotheek. Apart aftekenen voor ontvangst van opiaten gebeurt vaak wel, omdat hiermee wordt gecontroleerd of de levering klopt (en niet achteraf blijkt dat de levering mogelijk niet klopt en er dan alsnog twijfel ontstaat: was er te weinig geleverd? óf is er iets weggenomen?). Controle helpt misbruik te voorkomen.
Als je gaat aftekenen voor ontvangst, dan moet je het wel zorgvuldig doen (daadwerkelijk controleren). Het is een keuze van een instelling en apotheek hoe men het aflever- en retourproces veilig wil doen, en daarbij hoe en of er apart wordt getekend. Het mogelijke misbruik van opiaten moet daarbij goed in overweging worden genomen. Ook bij retour van opiaten geldt: het hoeft niet apart, maar voorkom dat mensen in ‘afgedankte medicatiedozen’ gaan zoeken naar bijvoorbeeld morfine. Maak hierover afspraken met de apotheker.
[Antoinette Bolscher, inhoudsdeskundige medicatieveiligheid ActiZ/voorzitter Platform]

Stel: een cliënt heeft zijn medicatie waaronder ook zo nodig opiaten in eigen beheer maar de wijkverpleging is verantwoordelijk voor het toedienen ervan. Moet er dan een verantwoordingslijst worden bijgehouden? De cliënt neemt de medicatie aan en bewaart deze. Ik kan hier voor de wijkverpleging nergens wat over vinden.
[Carolien Jonasse, Palliatief Gespecialiseerd Wijkverpleegkundige]

In de thuiszorg hoef je niet te werken met een aparte registratie voor opiaten. Daar is immers in beginsel de cliënt zelf verantwoordelijk voor het beheer van medicatie (met wel een signalerende rol van zorgmedewerkers), en heb je te maken met alleen de voorraad van die cliënt. Intramuraal is er wel een aparte verantwoording omdat er een grotere voorraad opiaten is, de organisatie verantwoordelijk is voor het beheer en er het risico van misbruik is.
Als er in de thuissituatie misbruik plaatsvindt betekent dit dat:
- of de cliënt krijgt de medicatie niet; dat zal effect hebben op de klachten van de cliënt, en dan zou er een belletje moeten gaan rinkelen bij de zorgmedewerkers en/ of voorschrijvend arts;
- of de voorraad is sneller op dan is voorgeschreven; dan zou er een belletje moeten gaan rinkelen bij zorgmedewerkers, bij voorschrijvend arts of apotheek.
Het gaat in die laatste situaties dus om de signalerende rol van betrokkenen, die zich in geval van opiaten ook kan uitstrekken naar mogelijk misbruik.
Dus je hoeft geen aparte registratie van opiaten thuis bij te houden.
[Antoinette Bolscher, voorzitter Platform medicatieveiligheid]

Hartelijk dank voor het uitgebreide antwoord Antoinette!
Er komt wel weer een andere vraag 'boven drijven' en dat is als een cliënt niet meer de verantwoordelijkheid kan dragen voor het in eigen beheer hebben van de medicatie thuis (de vraag of het nog verantwoord is dat de cliënt thuis woont laat ik dan even buiten beschouwing).
Dan neemt de thuiszorg het beheer van de medicatie over en dan gaan de medicijnen bijv. in een kluisje waar alleen de thuiszorgmedewerkers in kunnen.
Is het dan wel noodzakelijk om een aparte registratie te doen?
[Carolien Jonasse, Palliatief Gespecialiseerd Wijkverpleegkundige, Carinova, Deventer]

Beste Caroline,
De vraag hierbij is: waarom zou je die registratie willen doen? Wat wil je ermee bereiken? Als er goede redenen zijn, moet je het doen.
Thuis is op zich geen aparte registratie nodig.
Het gaat hier om 1 cliënt; de registratie van de medicatie van die cliënt heb je feitelijk via de toedienregistratie.
Een aparte registratie voegt hier dan niets toe, behalve administratieve lasten.
Alleen als er redenen zijn waarom jullie denken dat een aparte registratie WEL zinvol is en de zorg veiliger maakt, is een aparte registratie aan de orde.
[Antoinette Bolscher, voorzitter Platform medicatieveiligheid]