Bij dementie gaan de zenuwcellen in de hersenen kapot. Soms gaan niet de zenuwcellen zelf kapot, maar de verbindingen tussen de cellen. Het is ook mogelijk dat de cellen en de verbindingen het niet meer goed doen. Door deze afname van cellen functioneren de hersenen steeds minder goed.
Doe de dementiequiz
Wat weet jij al van dementie? Beantwoord 10 vragen in de dementiequiz en leer van de antwoorden.
Start de quiz
Wat is dementie?
Dementie is een verzamelnaam voor bepaalde verschijnselen die optreden door deze beschadigingen aan de hersenen. De verwerking van informatie in de hersenen raakt verstoord. Kenmerkend voor dementie is dat de beschadigingen in de hersenen verergeren en dat iemand met dementie steeds verder achteruitgaat in functioneren. Dementie is een ziekte die niet te genezen valt. Er zijn wel medicijnen die mogelijk het proces kunnen vertragen.
Bij sommige mensen verloopt de achteruitgang heel snel. Anderen kunnen nog jarenlang een redelijk gewoon leven leiden. Uiteindelijk raakt iemand door de gevolgen van dementie erg verzwakt. De persoon sterft dan door een ziekte of infectie (bijvoorbeeld longontsteking) of doordat hij niet meer kan slikken.
https://youtu.be/W2r7SLExRbM
Oorzaken van dementie
Dementie is er niet van de ene op de andere dag. De schade in de hersenen ontstaat vaak geleidelijk. Er wordt veel onderzoek gedaan naar de oorzaken van dementie, maar de oorzaak van dementie is nog niet duidelijk. Wetenschappers denken dat veranderingen in de hersenen met de ziekte te maken hebben.
Erfelijkheid
Slechts een kleine minderheid van de gevallen van dementie wordt door één gen van ouder op kind overgedragen. Het gaat daarbij vaak om dementie op jonge leeftijd. Behalve genen die dementie veroorzaken, zijn er nog veel meer genen die het risico op dementie verhogen óf die het risico juist verlagen. Hier wordt blijvend onderzoek naar gedaan. Lees hier meer over op de website van Alzheimer Nederland.
Vormen van dementie
Dementie is een verzamelnaam voor ruim vijftig ziektes. De meest voorkomende vorm van dementie is de ziekte van Alzheimer, maar liefst 70 procent van alle mensen met dementie heeft Alzheimer. Daarnaast komen vasculaire dementie, frontotemporale dementie (FTD) en Lewy body dementie veel voor.
De ziekte van Alzheimer
De ziekte van Alzheimer uit zich vaak in eerste instantie in geheugenproblemen. Iemand met de ziekte van Alzheimer krijgt vervolgens moeite met alledaagse dingen zoals plannen maken, beslissingen nemen en een gesprek volgen. Het onthouden van informatie en begrijpen van taal wordt ook steeds lastiger. Stemmingswisselingen en veranderingen van gedrag of karakter zijn soms ook symptomen van Alzheimer.
Alzheimer wordt veroorzaakt door ophopingen van bepaalde eiwitten (beta-amyloïd) in de zenuwcellen in de hersenen. Hierdoor ontstaan zogenaamde plaques. Ook kunnen bepaalde vezels zich in de cellen hopen. Dit worden neurofibrillaire tangles genoemd. De ophopingen van vezels en eiwitten maken de zenuwcellen kapot en verstoren de onderlinge communicatie.
Dit filmpje laat in 6 minuten zien wat er in het brein gebeurt bij de ontwikkeling van de ziekte van Alzheimer:
https://youtu.be/2eS5SmvhgIo
Vasculaire dementie
Veel mensen met vasculaire dementie hebben hart- en vaatziekten (gehad), zoals een hoge bloeddruk, hartritmestoornissen, diabetes, een beroerte of TIA’s (kortdurende afsluiting van een bloedvat in de hersenen). Problemen met de doorbloeding van de hersenen is dan ook de oorzaak van vasculaire dementie.
De symptomen zijn afhankelijk van het hersengebied dat beschadigd is geraakt. De verschillen tussen mensen met deze ziekte kunnen dus groot zijn. Veel voorkomende klachten zijn langzamer denken, spreken en handelen, moeite met concentreren en moeilijker meerdere dingen tegelijk doen. De ziekte kan ook gepaard gaan met lichamelijke beperkingen.
Lewy body Dementie
De geestelijke achteruitgang kan bij iemand met Lewy body dementie van dag tot dag sterk wisselen. Iemand met Lewy body dementie heeft in het begin vaak geen geheugenproblemen, maar bijvoorbeeld aandacht stoornissen of hallucinaties (hij ziet dingen die er niet zijn. Ook zijn er vaak verschijnselen van de ziekte van Parkinson, zoals tremoren (beven van bijvoorbeeld handen), stijfheid en afwijkende manier van lopen.
De klachten worden veroorzaakt door de aanwezigheid van zogenaamde Lewy bodies in de zenuwcellen van de hersenen. Dit zijn speciale eiwitafzettingen, voornamelijk in de hersenschors.
Frontotemporale dementie (FTD)
Frontotempoerale dementie komt vaak voor op jongere leeftijd en valt op door veranderingen in persoonlijkheid of gedrag. Deze vorm van dementie ontstaat doordat hersencellen in de frontaalkwab (gedragsgebied) en de temporaalkwab (taalgebied) afsterven. Taal en spraak kunnen dus ook aangetast zijn.
De eerste verschijnselen zijn afhankelijk van de plaats in de hersenen waar de schade optreedt. Er zijn drie varianten: een gedragsvariant, een taalvariant en een bewegingsvariant. Deze varianten worden bepaald door de eerste symptomen.
Meer informatie over deze en andere vormen van dementie is te vinden op de website van Alzheimer Nederland
Risicofactoren en preventie
Genezing van dementie is (nog) niet mogelijk. Daarom is het voorkómen of uitstellen van dementie belangrijk. Leeftijd, geslacht en erfelijke factoren spelen een rol bij het krijgen van dementie, maar deze factoren zijn niet te beïnvloeden. De volgende factoren zijn wel te beïnvloeden:
- Risicofactoren voor hart- en vaatziekten (cardiovasculaire risicofactoren): hoge bloeddruk, verhoogd cholesterol, ernstig overgewicht, diabetes type 2
- Leefstijlfactoren: roken, alcoholconsumptie, lichamelijke inactiviteit, ongezonde voeding
- Psychosociale factoren: weinig sociale contacten, depressie, verstoord slaappatroon
- Overige factoren (o.a. medische en omgevingsfactoren): lage opleiding, traumatische hersenschade, gehoorverlies, luchtverontreiniging
Veel van de risicofactoren voor dementie gelden ook voor andere ziekten, zoals hart- en vaatziekten of kanker. Denk bij het verminderen van de risicofactoren aan afvallen bij overgewicht, meer bewegen en stoppen met roken. Door vanaf minimaal de middelbare leeftijd (40 tot 45 jaar maar het liefst eerder) in te zetten op meerdere leefstijlfactoren tegelijk en deze uit te breiden met het stimuleren van cognitieve functies en het versterken van de sociale netwerken, wordt het risico op dementie verlaagd.
Meer informatie over deze nieuwe informatie op RIVM.nl
Andere bronnen
In de brochure 'Kans op dementie verkleinen', staan praktische tips om deze risico's te verminderen. Vraag hem gratis aan bij Alzheimer Nederland
MijnBreincoach is een voorlichtingsprogramma van het Alzheimer Centrum Limburg in samenwerking met Maastricht University. De app biedt inzicht in de leefstijlfactoren die de hersengezondheid beïnvloeden en geeft je tips en adviezen.
Een mediterraan dieet staat bekend om meerdere voordelen. Zo verkleint het bijvoorbeeld de kans op hartziektes en beroertes. Een onderzoek (Engels) toont dat de mediterrane eetstijl de kans op de ziekte van Alzheimer vermindert. Het eten van veel vis, groenten en noten blijkt je hersenen te beschermen tegen de opbouw van eiwitten die verantwoodelijk zijn voor geheugenverlies en dementie.
Erfelijkheid
In de meeste gevallen van dementie speelt erfelijkheid geen rol. Bij dementie op jonge leeftijd kan erfelijkheid wel de oorzaak zijn van de schade in de hersenen. Een gezonde levensstijl heeft bij erfelijke dementie minder effect dan bij andere vormen van dementie. Wel voorkom je zo mogelijk andere ziektes.
Verloop van dementie
Mensen met dementie leven gemiddeld 8 jaar met de ziekte. De diagnose wordt gemiddeld na 14 maanden gesteld. Bij jonge mensen is dit meer dan vier jaar. Gedurende het ziekteproces neemt zowel het aantal klachten als de ernst ervan toe. Er is geen genezing mogelijk voor dementie. Uiteindelijk overlijdt een patiënt aan de gevolgen van dementie.
Cijfers
In Nederland hebben ruim 270.000 mensen dementie. Het aantal mensen met dementie zal als gevolg van de vergrijzing in de toekomst explosief stijgen naar meer dan een half miljoen in 2040. In 2055 bereikt het aantal mensen met dementie een piek van ruim 690.000. In Nederland hebben ongeveer 12.000 mensen dementie die jonger zijn dan 65 jaar.
Bekijk de infographic van Alzheimer Nederland voor meer feiten en cijfers.
Kennistoets
Hoeveel weet je over dementie? Doe een korte quiz met 4 vragen op de website van
Alzheimer Nederland.
Meer informatie