Aandacht voor mantelzorgers bij dementie

In Nederland zorgen ongeveer 320.000 mantelzorgers voor mensen met dementie. Een groot deel daarvan zorgt iedere dag voor hun naaste. Helaas zijn veel mantelzorgers zwaar belast. Als de mantelzorger de ondersteuning niet meer aankan, is dat een belangrijke reden voor opname in een verpleeg- of verzorgingshuis. Goede ondersteuning is dus belangrijk. Hoe zorg jij als zorgverlener dat mantelzorgers hun naasten goed kunnen blijven ondersteunen?

Wat is mantelzorg?

Mantelzorg is de zorg en ondersteuning die partners, kinderen, familie, vrienden en andere bekenden aan een naaste verlenen. Dit gebeurt vrijwillig en onbetaald. Mensen willen niet altijd mantelzorger worden genoemd. Zij vinden het gewoon dat zij de zorg en ondersteuning voor hun partner, ouder of vriend uitvoeren. Ook al zien zij zichzelf niet als mantelzorger, dit betekent niet dat ze geen mantelzorger zijn of geen ondersteuning nodig hebben.

Video's mantelzorg en dementie

Er zijn veel video’s over mantelzorg en dementie. Bekijk ze allemaal op de pagina 'Video's mantelzorg en dementie'.

Steeds meer mantelzorgers

In Nederland zorgen ongeveer 320.000 mantelzorgers voor mensen met dementie. De verwachting is dat de druk op mantelzorgers in 2040 gaat verdubbelen. Door de vergrijzing hebben steeds meer mensen zorg nodig, maar het aantal potentiele mantelzorgers zal in de toekomst afnemen zo blijkt uit cijfers van het Sociaal Cultureel Planbureau (2018).

Het gesprek aangaan met de mantelzorger

Het is belangrijk een gesprek aan te gaan met de mantelzorger wanneer je overbelasting signaleert. Overbelasting is op verschillende manieren te signaleren: lichamelijk, psychisch en gedragsmatig. Overbelasting uit zich onder meer in hoofdpijn, een verhoogde bloeddruk, schaamte- en schuldgevoelens, rusteloosheid en chaotisch gedrag. 

Vraag jezelf als zorgverlener de volgende vragen: Is de zorgbehoefte van de naaste met dementie toegenomen? Is de situatie van de mantelzorger verander? Hiermee wordt de lichamelijke conditite, werk, afstand, gezin en/of relatie met de naaste met dementie bedoeld.

Daarnaast speelt de leeftijd van de mantelzorger een belangrijke rol. Oudere mantelzorgers (75 jaar of ouder) zijn extra kwetsbaar en hebben zelf meer lichamelijke gebreken. Wanneer ze in hetzelfde huis wonen kunnen zij ook zorg vermijden en willen hun zorgbehoevende partner zo lang mogelijk thuis verzorgen.

De mantelzorger kan ook zelf aangeven zich overbelast te voelen of problemen te hebben in de omgang met de naaste met dementie. Nog een belangrijke vraag om te stellen is: als de situatie zou blijven zoals die nu is, hoelang zou de mantelzorger het dan nog kunnen volhouden? Dit noem je mantelzorgvolhoudtijd. Dat wordt gezien als de periode dat mantelzorgers verwachten te kunnen volhouden om voor hun naaste met dementie te kunnen zorgen. 

Waar moet je op letten? 

Wees ervan bewust dat je de mantelzorger als een gelijkwaardige gesprekspartner ziet en benoem ook de positieve aspecten van het verlenen van mantelzorg. Zorgen voor een dierbare kan gelukkig maken of een goed gevoel geven. Daarnaast zorgt mantelzorgen vaak voor een nauwere band met de dierbare. 

Professionele ondersteuning

Aanvullende professionele ondersteuning kan mantelzorgers helpen om niet overbelast te raken en hen een adempauze geven. Een op de acht mantelzorgers die zorgt voor iemand met dementie voelt zicht namelijk overbelast. Soms ook nog als de naaste in het verpleeghuis woont.

Veel mantelzorgers hebben hun handen vol aan de zorg voor hun naaste. Daardoor kunnen sociale contacten verwateren. Dit geldt vooral voor mantelzorgers (vaak partners) die samenwonen met de persoon met dementie. Eenzaamheid komt twee keer zo vaak voor onder mantelzorgers van mensen met dementie als onder mensen uit de algemene Nederlandse bevolking.

Manieren om mantelzorgers te ondersteunen

Als zorgmedewerker speel je niet alleen een belangrijke rol in de ondersteuning van iemand met dementie, maar ook voor de mantelzorger. Mantelzorgers vervullen verschillende rollen in de zorg en ondersteuning van mensen met dementie. Als medewerker is het goed om je bewust te zijn van deze verschillende rollen en wat dit van jou vraagt. Dit filmpje geeft een indruk van de vier rollen die mantelzorgers vervullen. Deze video gaat over mantelzorgers in het algemeen, niet specifiek over mantelzorgers voor mensen met dementie.

Samenwerken met mantelzorgers in verpleeghuis

Wanneer een persoon met dementie naar een verpleeghuis verhuist, blijft de mantelzorger nog steeds een belangrijke rol spelen. Zo kan je als zorgmedewerker veel van de mantelzorger leren. Bijvoorbeeld over hoe de persoon met dementie vroeger was of wat de tips zijn hoe je deze persoon het beste kan benaderen of verzorgen. Ook kun je bijvoorbeeld samen met de mantelzorger bespreken wat ze zelf nog graag wil blijven doen en hoe jullie daarin kunnen ondersteunen.

Verlies van een naaste

Het afscheid nemen en rouwen van een naaste met dementie begint voor de mantelzorger al voordat zij de naaste verliest aan de dood. De persoon met dementie gaat steeds meer veranderen en het is moeilijker om contact te krijgen. Een mantelzorger ervaart hierdoor verschillende vormen van verlies. Het verlies van onder andere de vertrouwde rolpatronen, sociale contacten en wederkerigheid en gelijkwaardigheid in een relatie. Als zorgmedewerker is het belangrijk om hier rekening mee te houden en ook te kijken wat een mantelzorger nodig heeft.

Na het overlijden van de partner of vader of moeder, moet er vaak een hoop worden geregeld. Een nazorggesprek kan hierbij helpen. Het blijkt dat mantelzorgers vooral behoefte hebben aan het steeds opnieuw vertellen van hun verhaal, praten over het ziekteverloop en over hoe nu verder en de keuzes die gemaakt moeten worden.