Persoonlijke beschermingsmiddelen in het verpleeghuis

Met handschoenen en andere beschermingsmiddelen bescherm je dus jezelf en de cliënt. Bij goed gebruik verklein je de kans op het overdragen van micro-organismen. Tijdens je werk loop je namelijk het risico dat je huid of handen, werkkleding of eigen kleding en je neus-, mond- of oogslijmvliezen in contact komen met het lichaamsvocht, de slijmvliezen of de niet intacte huid van een cliënt. Daarnaast gebeurt in sommige gevallen overdracht van micro-organismen via de lucht.

Richtlijn voor verpleeghuizen en kleinschalig wonen

Onderstaande informatie is gebaseerd op de WIP-richtlijn Persoonlijke beschermingsmiddelen. Deze richtlijn geldt voor:

• Verpleeghuizen
• Woonzorgcentra
• Voorzieningen voor kleinschalig wonen in een groter instellingsverband

De richtlijn geldt niet voor de thuiszorg, omdat volgens de Werkgroep Infectie Preventie die setting teveel verschilt van de andere settingen. Tot de Stichting Richtlijnen Infectiepreventie (SRI) (een onderdeel van) de richtlijn heeft vervangen, gelden in Nederland de WIP-richtlijnen, ook al zijn een aantal van deze al geruime tijd verlopen en niet meer herzien. De SRI heeft in 2022 een start gemaakt met de nieuwe richtlijn. Kijk op de website van SRI voor meer informatie. 

• WIP-richtlijn Persoonlijke beschermingsmiddelen (pdf, februari 2017)
• Overzicht persoonlijke beschermingsmiddelen bij specifieke micro-organismen (pdf)

Aandachtspunten voor persoonlijke beschermingsmiddelen

• Gebruik persoonlijke beschermingsmiddelen die direct uit de verpakking komen en gebruik ze eenmalig. 
• Persoonlijke beschermingsmiddelen zijn cliëntgebonden. Gebruik ze dus bij maar één cliënt.
• De instelling of organisatie stelt voldoende persoonlijke beschermingsmiddelen beschikbaar voor de medewerkers.
• Draag persoonlijke beschermingsmiddelen op het juiste moment en alleen in de ruimte die van toepassing is. 
• Zorg bij het gebruik van meerdere beschermingsmiddelen dat ze goed op elkaar aansluiten en dat je ze in de juiste volgorde aan- en uitdoet. 
• Werk wanneer mogelijk van schoon naar vies. Bij werken van vies naar schoon vervang je altijd je handschoenen.
• Raak bij het uittrekken de voor- en buitenkant zo min mogelijk aan en pas daarna handhygiëne toe. Verwijder - als je meerdere beschermingsmiddelen aan hebt - altijd eerst de handschoenen. Gooi ze na gebruik direct weg.
• Gebruik de juiste beschermingsmiddelen. In bijlage A van de WIP-richtlijn vind je de geldende wet- en regelgeving.

Het gebruik van persoonlijke beschermingsmiddelen is altijd aanvullend en zeker geen alternatief voor handhygiëne en persoonlijke hygiëne. Lees over handhygiëne en persoonlijke hygiëne op deze website.

Handschoenen

Handschoenen draag je om jezelf en je cliënt te beschermen. In de meeste gevallen volstaan niet-steriele handschoenen. Er zijn echter handelingen die je steriel moet uitvoeren, met steriele handschoenen dus. Kijk in het protocol of steriele handschoenen noodzakelijk zijn, dit is bijvoorbeeld het geval bij een blaaskatheterisatie.

Regels voor juist gebruik handschoenen

Naast toepassen van handhygiëne is het gebruik van handschoenen een goede maatregel om besmettingen te voorkomen. Volg onderstaande regels op voor een juist gebruik:

• Draag handschoenen: 
  • Als er kans is dat je handen direct of indirect komen met lichaamsvocht, slijmvliezen, niet-intacte huid of ongereinigde instrumenten die hiermee in aanraking zijn geweest.
  • Als er kans is op overdracht van specifieke micro-organismen via je handen.
  • Als je zelf wondjes (niet-intacte huid) hebt op je handen.
• Pas voor en na gebruik altijd handhygiëne toe, maar nooit op gehandschoende handen.
• Zorg dat je handen goed droog zijn als je handschoenen aantrekt. Dat voorkomt huidirritatie en het is gemakkelijker om ze aan te doen.
• Zorg ervoor dat handschoenen tijdens het dragen niet in contact komen met je gezicht of je kleding. Of met andere persoonlijke beschermingsmiddelen en materialen zoals telefoons en tablets, deurknoppen, bedgordijnen, apparatuur, toetsenborden of pennen en papier. 
• Trek je handschoenen direct uit na de handeling waarvoor je ze hebt aangedaan en voor een schonere handeling.

Lees de tips voor gebruik handschoenen, met reacties van bezoekers. In deze video zie je hoe je handschoenen op de juiste manier uittrekt. 

Beschermende kleding

Niet alleen via je handen, maar ook via je kleding kun je de hele dag micro-organismen met je meedragen. Bestaat de kans dat je kleding in contact komt met bloed of andere lichaamsvloeistoffen, de slijmvliezen van een cliënt of niet-intacte huid? Dan is het belangrijk om niet alleen handschoenen te dragen, maar ook beschermende kleding te gebruiken. Hetzelfde geldt als je helpt bij douchen of baden: je kleding kan dan nat worden. In de meeste gevallen biedt een halterschort voldoende bescherming. Maar als je verwacht dat ook je (onder)armen besmet raken dan doe je een schort met lange mouwen aan. Ook in isolatiesituaties kan er een indicatie voor een schort met lange mouwen zijn.

Hoe trek je deze persoonlijke beschermingsmiddelen op de juiste manier aan en uit? Bekijk de video voor het goede voorbeeld.

Mondneusmasker

Er bestaan twee soorten maskers: een ‘chirurgisch’ mondneusmasker en een ademhalingsbeschermingsmasker. Een chirurgisch mondneusmasker gebruik je als mond en neus in contact kunnen komen met lichaamsvocht, bij bijvoorbeeld spataccidenten. Of als de mond en neus via de handen of handschoenen in contact komen met specifieke micro-organismen die zich makkelijk kunnen nestelen in de neus of keel, zoals MRSA. Een ademhalingsbeschermingsmasker beschermt je als er kans is op overdracht van specifieke micro-organismen die zich verspreiden via druppels of aerosolen in de lucht, zoals bij influenza.

Hoe je de twee verschillende mondneusmaskers gebruikt staat duidelijk vermeld in de WIP-richtlijn Persoonlijke Beschermingsmiddelen (pdf).

Beschermende bril, hoofdbedekking en schoenen

Bij kans op spatten (in de ogen) gebruik je een beschermende bril. Dit is bijvoorbeeld nodig bij een bronchiaal toilet, handmatig voorreinigen van medische hulpmiddelen en het spoelen van een wond. Een gewone bril geeft onvoldoende bescherming. Een beschermende bril of spatbril draag je altijd in combinatie met een chirurgisch mondneusmasker. De spetters zullen namelijk niet alleen richting de ogen gaan, maar ook richting de mond.

In verpleeghuizen, woonzorgcentra en voorzieningen voor kleinschalig wonen hoef je geen beschermende hoofdbedekking en overschoenen te gebruiken als het gaat om infectiepreventie of arbo-maatregelen. Wil je toch overschoenen gebruiken, bijvoorbeeld om je eigen schoenen te beschermen als je een cliënt helpt bij het douchen? Zorg dan dat de schoenhoezen goed aansluiten en dat je ze direct na de handeling weer uittrekt en weggooit.