Handhygiëne in de thuiszorg

Goed je handen wassen is een belangrijk onderdeel van je vak als verzorgende of verpleegkundige. Het is een onderdeel van veilige zorg als je het op de juiste manier en het juiste moment doet. En bijna ieder moment van zorg begint met je handen reinigen. In de thuiszorg vraagt het volgen van de handhygiënerichtlijnen soms iets meer creativiteit. Charlotte Michels, deskundige infectiepreventie en expert Hygiëne voor Zorg voor Beter laat zien dat het altijd mogelijk is.

Een vieze handdoek, een stukje zeep, geen keukenrol. Tijdens de zorg thuis is het niet altijd gemakkelijk om je handen op een hygiënische manier schoon te maken. Sommige zorgorganisaties vragen aan cliënten om te zorgen voor een pompje met vloeibare handzeep en een schone handdoek voor de thuiszorgmedewerker. Toch zijn die in de praktijk lang niet altijd aanwezig. Dit betekent echter niet dat je dan maar geen handhygiëne toe moet passen. Want hygiënisch werken is heel belangrijk.

Charlotte: ‘Ook in de thuiszorg kun je micro-organismen van de ene cliënt naar de andere overbrengen. Dat je tussen deze twee contacten in je auto of op de fiets zit, maakt daarbij niet uit. Als je niet uitkijkt, worden de contactpunten van deze vervoersmiddelen zelfs een bron van micro-organismen na je werk.’

Creatieve oplossingen

Je kunt altijd wel iets doen om je handen schoon te maken, vindt Charlotte. ‘Sommige situaties vragen iets meer creativiteit, maar niets doen is geen optie!’ In onderstaand overzicht zie je wat volgens Charlotte de beste oplossing is: de eerste keus. Ze geeft echter ook suggesties voor als de eerste keus er niet is. 'Pak wanneer er geen vloeibare zeep is niet het blokje handzeep, maar kies dan bijvoorbeeld voor vloeibaar afwasmiddel.'

Zeep

Eerste keus: vloeibare zeep
Tweede keus: vloeibaar afwasmiddel
Derde keus: alleen water

Handdoek

Eerste keus: schone handdoek
Tweede keus: keukenrol
Derde keus: toiletpapier

Handalcohol

Eerste keus: flacon bij cliënt
Tweede keus: zakflacon bij medewerker
Derde keus: flacon in auto medewerker

Wanneer de zorgorganisatie niet vraagt om een zeeppompje en schone handdoek of keukenrol, kun je dat natuurlijk ook zelf doen. Bij het eerste bezoek bijvoorbeeld. Leg cliënten de noodzaak van een goede handhygiëne uit. Dan zullen ze ook eerder geneigd zijn om mee te denken. Charlotte: ‘De thuiszorg is maatwerk, maar er is altijd wel een manier om hygiënisch te werken.’

Hoe maak je je handen schoon?

Het wassen of desinfecteren van je handen heeft natuurlijk alleen zin als je het op de juiste manier doet. Handalcohol kun je bijna altijd gebruiken, behalve bij zichtbaar vuil, natte handen of plakkerige handen. Dan is het wassen van de handen noodzakelijk. Doe het nooit alle twee achter elkaar: dat is minder goed voor je huid. Verzorg je handen goed met crème om uitdroging te voorkomen als je, om welke reden dan ook, toch veel moet wassen.

Wanneer moet je handen wassen?

Bij handhygiëne gaat het niet alleen om de juiste manier, maar ook om het juiste moment. De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) heeft vijf momenten benoemd waarop je handhygiëne moet toepassen. In de praktijk zijn deze momenten voor veel verzorgenden en verpleegkundigen lastig te onthouden. Voor de verpleeghuissector heeft onderzoek Gwen Teesing van de GGD Rotterdam-Rijnmond en het Erasmus MC deze vertaald naar Kamer In, Kamer Uit, Voor Schoon, Na Vies. ‘Deze vertaling kun je ook gebruiken in de thuiszorg,’ aldus Charlotte. Haar variant vind je in onderstaand overzicht. Achter de 5 momenten die de Wereldgezondheidsorganisatie heeft benoemd vind je de vertaling volgens Gwen Teesing.

Voor fysiek contact met de cliënt - Woning in
Na fysiek contact met de cliënt - Woning uit
Na het aanraken van de omgeving van de cliënt - Woning uit
Voor schone of steriele medische handelingen - Voor schoon
Na (mogelijk) contact met lichaamsmaterialen en vloeistoffen - Na vies

Hoe zit het met handschoenen?

Bij sommige handelingen, zoals wond- en katheterzorg, is het belangrijk om handschoenen te dragen. Was of desinfecteer dan ook de handen na het uittrekken van de handschoenen. Ook als je je handschoenen op de juiste manier uittrekt bestaat er namelijk kans dat micro-organismen op je handen terecht komen.

Let verder op je werkvolgorde. Werk altijd van schoon naar minder schoon/vies. Kan dat niet, verwissel dan je handschoenen zodra de volgende handeling ‘schoner’ is dan de vorige. Pas nooit handhygiëne toe op gehandschoende handen.

In dit thema Infectiepreventie vind je meer informatie over het gebruik van handschoenen in de thuiszorg. Wist je bijvoorbeeld dat de aanschaf van handschoenen de verantwoordelijkheid is van de werkgever, maar dat bij sommige zorgorganisaties die verantwoordelijkheid bij de cliënt wordt gelegd?