Wat doe je als een cliënt de deur op slot heeft? Heb je oog voor een cliënt die even een aantal uur alleen met zijn partner wil zijn? Vind jij het kunnen dat een cliënt porno kijkt? In de zorg gaat het over dit soort vragen, waarbij er wel verschillen zijn tussen de thuiszorg en de verpleeghuiszorg.
Wat is intimiteit?
Intimiteit is een breed begrip van nabijheid, contact en verbondenheid. Vormen van intimiteit zijn bijvoorbeeld hand-in-hand zitten, een knuffel, een arm om je heen, voeten laten masseren. Voorbeelden waarbij iemand ‘nabijheid’ ervaart en zich niet of minder alleen voelt. Intimiteit betekent ook ongestoord tijd met een dierbare kunnen doorbrengen, bijvoorbeeld voor een persoonlijk gesprek of samen naar muziek luisteren.
Functionele intimiteit
Daarnaast is er een vorm van functionele intimiteit wanneer zorgverleners de cliënt lichamelijke zorg verlenen. Dit is een professionele, functionele vorm van aanraken, die zeker ook intimiteit met zich mee brengt. Het is belangrijk dat de zorgverlener zich hiervan bewust is en weet hoe hier mee om te gaan. (zie Bos, 2011) .
Wat is seksualiteit?
Seksualiteit is het brede begrip van vrijen, soloseks, erotiek, geslachtsgemeenschap, seksueel plezier en bevrediging. Seksualiteit wordt ervaren en vormgegeven in gedachten, fantasieën, verlangens, overtuigingen, attituden, waarden, gedrag, handelingen, rollen en relaties.
Positieve effecten van seks
| Ontspanning |
Genieten |
| Slaapmiddel |
Minder hoofdpijn |
| Pijnreductie |
Lagere frequentie prostaatkanker |
| Troost |
Tegengaan eenzaamheid |
| Intimiteit |
Goede cardiotraining |
| Verhoging zelfwaardering |
Afleiding van verdriet en angst |
| Minder hart- en vaatziekten |
Minder medicatiegebruik |
Het belang van privacy
Privacy, het recht op een eigen persoonlijke leefruimte, is essentieel om te voldoen aan de behoeften op het gebied van intimiteit en seksualiteit. Voor de verpleeghuiszorg is het goed je te beseffen dat Jij werkt in hun woning. Het kan heel confronterend zijn als een bewoner sekssites bezoekt of twee bewoners bij elkaar in bed klimmen. Maar realiseer je dat je bij iemand thuis bent en oordeel niet over wat voor hem of haar belangrijk is op dit gebied. Lees meer over privacy in de ouderenzorg.
Ouderen houden behoefte
- Volgens verschillende onderzoeken blijft intimiteit en seksualiteit belangrijk als mensen ouder worden. Intimiteit krijgt wel meer waarde dan seksualiteit, naarmate we ouder worden. Dat geldt vooral voor vrouwen.
- Maar besef dat mensen tot op hoge leeftijd seksueel actief zijn. In Europees onderzoek zegt 54 procent van de mannen en 21 procent van de vrouwen tussen de 70 en 80 jaar in het afgelopen jaar geslachtsgemeenschap te hebben gehad. Ongeveer een kwart van de 70-plussers geeft aan dat dit minstens één keer per week gebeurt.
- Bedenk verder, dat veel ouderen geen partner hebben. Ook zij houden behoefte aan intimiteit en seksualiteit, soms in de vorm van masturbatie.
Manieren waarop seksualiteit in het verpleeghuis tot uiting kan komen
- Dagdromen, fantaseren, herinneringen ophalen
- Romantische of erotische boeken lezen, porno bekijken
- Complimenten geven, flirterige opmerkingen maken
- Knuffelen, aanraken, nabijheid zoeken
- Strelen, kussen
- Vrijen, masturbatie
- Daarnaast wordt bijvoorbeeld het een keer per week zelf douchen van de partner in de instelling of hem/haar zelf naar bed brengen ook ervaren een waardevol moment.
Mythes en misverstanden
- Seks is voor alleen jongeren
- Seks is pijnlijk en onmogelijk als je chronisch ziek bent
- Wanneer de partner in het verpleeghuis komt, dan moeten beiden accepteren dat intimiteit en seksualiteit niet meer aan de orde zijn
- Seks in het verpleeghuis hoort niet
- Mensen met dementie of beperkingen hebben geen behoefte aan seksualiteit
- Veranderende seksuele behoeften bij mensen met dementie moeten onderdrukt worden omdat ze altijd leiden tot problemen en grensoverschrijdend gedrag.
'Hij bloeit even op'
Als geestelijk verzorger weet Mariëlle Vlasblom (TriviumMeulenbeltZorg) dat intimiteit essentieel is voor het welbevinden van mensen. Ze vertelt over een cliënt die aan vergevorderde dementie lijdt: ‘Als zijn vrouw komt en zijn voeten masseert, voelt ze het oude, vertrouwde contact met hem. Hij bloeit even op, ze komt dan bij zijn gevoel.’ Lees meer over deze casus in de publicatie
Intimiteit en seksualiteit in het verpleeghuis
Brochure seks als je ouder wordt
Bij mannen neemt de kans op erectieproblemen en verminderd seksueel verlangen geleidelijk toe. Bij vrouwen komen problemen met vochtig worden vaker voor. Wat gebeurt er eigenlijk op het gebied van seksualiteit als je ouder wordt? Kenniscentrum Rutgers heeft de brochure:
Seks als je ouder wordt (pdf) over wat de invloed van het ouder worden is op het seksuele leven.