Dementie en seksualiteit

Onderzoek: Liefde, intimiteit en seksualiteit bij verpleeghuisbewoners met dementie

Liefde, intimiteit en seksualiteit zijn erg belangrijk voor mensen met dementie en hun partners. Psycholoog Tineke Roelofs onderzocht als eerste hoe cliënten naar dit onderwerp kijken.

In haar promotieonderzoek stelde zij de onderzoeksvraag 'Hoe kan zo goed mogelijk ingespeeld worden op de wensen en behoeften van mensen met dementie in het verpleeghuis, als het gaat over intimiteit en seksualiteit?'

De belangrijkste uitkomsten van het onderzoek

Het onderzoek van Tineke Roelofs leverde veel nieuwe kennis op. De volgende 4 uitkomsten zijn het belangrijkst voor goede zorg voor mensen met dementie:

• Liefde is erg belangrijk voor zowel koppels als individuele bewoners en partners. Liefde hangt sterk samen met trouw en bescherming. Een partner vertelde dat hij nog net zo verliefd kon zijn op zijn vrouw als toen ze elkaar pas ontmoetten. Maar even groot waren de gevoelens om het verlies van de liefde en het gemis van niet meer bij elkaar zijn.
• Het dementieproces en de verhuizing naar het verpleeghuis hebben een grote invloed op de relatie tussen de bewoner en partner.
• Hoe iemand eerder met intimiteit en seksualiteit omging heeft grote invloed op nieuwe ervaringen. Samen zijn, liefde, intimiteit en seksualiteit vormden altijd één geheel. En dat blijft.
• Omgaan met intimiteit en seksualiteit in het verpleeghuis blijkt lastig. De meeste mensen zijn niet meer seksueel actief, maar vinden (lichamelijke) intimiteit nog erg belangrijk. Ze bedoelen dan bijvoorbeeld elkaars hand vasthouden of het haar van hun partner strelen. Dit zien zij als een uiting van liefde.

Adviezen voor de zorg

Ga voor liefde, intimiteit en seksualiteit uit van hoe de cliënt het ervaart. Beter communiceren lijkt een eerste stap om hierin de wensen van bewoners en partners centraal te stellen.

Bekijk ook nog eens goed hoe bewoners met dementie en hun partners zich comfortabel kunnen voelen. Voor een gevoel van privacy is er meer nodig dan een gesloten deur. Praktische problemen kun je misschien wel eenvoudig oplossen.

Video: het belang van intimiteit voor ouderen

Voor de Universiteit van Nederland gaf Tineke Roelofs een college over intimiteit bij ouderen. Ze besprak in begrijpelijke taal waarom het belangrijk is om ook op latere leeftijd intimiteit te ervaren. Je ziet het in deze video.

Hoe ga je om met ongeremd gedrag?

Iemand met dementie kan mogelijk minder goed bepalen wat gepast en ongepast gedrag is. Als zorgverlener is het belangrijk om passend te reageren. Bescherm deze cliënten in hun waardigheid en onderzoek of ze behoefte hebben aan seksualiteit, intimiteit of aandacht.

Voor familie en naasten is ongeremd gedrag vaak pijnlijk. Het roept ook de vraag op over wilsbekwaamheid: Kan iemand met dementie keuzes maken over intimiteit en seksualiteit? Het is moeilijk om daar één antwoord op te geven. Elke cliënt en iedere situatie is namelijk weer anders.

Ben je benieuwd hoe andere zorginstellingen hiermee omgaan? Je leest het in de casussen bij de praktijkvoorbeelden.

Vrijheidsbeperkende maatregelen

Soms nemen zorgverleners maatregelen voor de veiligheid, zoals camera’s en domotica. Bedenk wel dat deze maatregelen mogelijk effect hebben op het gevoel van vrijheid van cliënten rond intimiteit en seksualiteit.

Wilsonbekwaamheid is iets anders dan geen wil

Dr. Dorothea P. Touwen zegt in Tijdschrift voor Verpleeghuisgeneeskunde het volgende over wilsonbekwaamheid: 'Wilsonbekwaamheid betekent niet per definitie willoosheid. Ook iemand met dementie kan duidelijk blijk geven van een wil. Dat cognitieve functies verminderd zijn, betekent niet dat het vermogen om van dingen te genieten evenzeer verstoord is.'

'Haar dementieproces maakt niet per se dat mevrouw Sijtsma onbekwaam is tot het aangaan van een relatie of het kiezen van een partner. En als we recht willen doen aan de eigenheid van de persoon met dementie, betekent dat ook dat we, met zorg omkleed, bepaalde intieme keuzes moeten respecteren.'

Bron

• 'Liefde is alles'. Over intimiteit en seksualiteit bij mensen met dementie in een verpleeghuis (pdf), publieksversie van het proefschrift van Tineke Roelofs (2018)
• Intimiteit en seksualiteit op dementie.nl
• Touwen, D.P. (2009). Liefde in tijden van dementie. Hoe stellen we vast wat goed is voor de patiënt? Tijdschrift voor Verpleeghuisgeneeskunde, 2009(3)