Blog van Tineke van Sprundel, beleidsmedewerker van ActiZ
Laat ik er maar niet omheen draaien: het woord risicosignalering kan ik zo zoetjes aan niet meer horen. Niet omdat er geen risico’s gesignaleerd zouden moeten worden, maar omdat dit thema op een raadselachtige manier synoniem is komen te staan voor vink- en checklijstjes. Zorgverleners als een soort Sherlock Holmes, maar dan niet gewapend met een vergrootglas maar met een verkleinglas: de blikvernauwende checklist waarmee ons geen risico meer mag ontgaan. De cliënt is nog niet binnen of de checklist is al getrokken, want stel je voor…!
'Met deze vragen willen we nagaan hoe u zo veilig mogelijk kunt leven.' Huh…?!
Zeker, zicht hebben op gezondheidsrisico’s is belangrijk, maar op deze manier is de kans op missers misschien wel groter dan ooit. Want wat onderdeel hoort te zijn van je vak verstaan – het niet pluis gevoel op basis van relevante kennis en ervaring, en vooral je cliënten heel goed kennen, is verworden tot een op zichzelf staand onderdeel van vaste rapportages, 'want dat is nu eenmaal verplicht'.
Neem tijd voor zorgrelatie
Een checklist is een geheugensteuntje voor dingen die je niet wilt vergeten – geen middel om lastige zaken op het spoor te komen, geen instrument om erachter te komen wat er aan de hand is. Dat vraagt heel iets anders, namelijk de tijd nemen om te bouwen aan een goede zorgrelatie, en daarmee de basis te leggen voor échte risicosignalering. Gewoon, tijdens de zorgverlening. Lekker geslapen? Hebt u nog plannen voor vandaag? Let maar eens op hoe snel zich een beeld vormt hoe de zaken ervoor staan als je echt belangstellend en betrokken bent, en goed oplet tijdens je werk. Dan hoef je ook geen tenenkrommende vragen te stellen als:
'Zijn er onderwerpen of gezondheidsrisico’s waarover u liever geen vragen beantwoordt? Zo ja, welke zijn dat?' Pardon?!
Pas op: afvinklijstjes zijn een middel, geen doel
Afvinklijstjes zijn een middel en geen doel! Screenen begint bij de waarneming dat er iets niet goed zit – omdat het eten niet lijkt te smaken ('of heeft u nog geen honger?'), iemand toch wel erg vaak verdrietig is ('maakt u zich misschien ergens zorgen over?'), nauwelijks meer uit de stoel komt ('voelt u zich zo moe?') – enz. enz.
Niet-pluis gevoel
Ga dus maar liever éérst met een cliënt in gesprek en pak bij een niet-pluis gevoel deze handige app erbij, en niet omgekeerd. Voor persoonlijke vragen is immers een persoonlijke context nodig. Hopelijk geeft de app je ideeën waar je op kunt letten, en zorgt de snelle en makkelijke manier van registreren ervoor dat je meer tijd over houdt voor het persoonlijke contact met je cliënt. Ik zou zelfs zeggen: integreer de belangrijke onderwerpen uit deze app gewoon in je werk door goed op deze dingen te letten en er je eigen woorden voor te vinden. Dat hoort bij je vak!
Begin niet bij de regels
En nu het toch over risico’s en vakbekwaamheid gaat: begin niet bij wat er allemaal volgens de regels zou moeten, maar begin met je mooie vak bij de cliënt. Dan krijg je vanzelf door wat er écht geregeld moet worden om de dingen samen goed te kunnen doen.
Tineke van Sprundel, beleidsmedewerker van ActiZ, organisatie van zorgondernemers