Risico's op vallen herkennen

Door vroeg een verhoogd valrisico’s te signalerenkun je veel leed en verlies van kwaliteit van leven bij cliënten voorkomen. Met het in kaart brengen van aanwezige valrisicofactoren kun je passend advies geven aan je cliënten om een val te voorkomen.

Signalen die wijzen op valrisico’s

De cliënt loopt slechter dan anders
De cliënt draagt slecht zittende schoenen
De cliënt ziet slecht
Je cliënt is bang om te vallen?
In de woonruimte van de cliënt liggen losse snoeren of kleedjes
In de woonruimte zijn wankele meubels en slechte verlichting

Valrisicotest

Met de Valrisicotest schat je in of een cliënt een laag, matig of hoog valrisico heeft. Aan de hand van valgeschiedenis, valangst en mobiliteitsstoornissen kan snel worden ingeschat of er sprake is van een verhoogd valrisico. Wanneer een cliënt is gevallen dan zijn er meerdere factoren die de hoogte van het valrisico bepalen. Zonder val wordt er gekeken naar mobiliteitsstoornissen en valangst. Zijn deze aanwezig, dan stel je met een looptest de mate van het valrisico vast.

Valanalyse

Wanneer een cliënt eenmaal gevallen is, loopt hij een groter risico om opnieuw te vallen. De valrisicotest geeft aan of het afnemen van de Valanalyse noodzakelijk is.' vervangen door: Wanneer de oudere een hoog valrisico heeft is het advies om een valrisicoscreening, ofwel valanalyse af te nemen. Hiermee ga je na welke factoren het verhoogde risico veroorzaken, namelijk:

Valgeschiedenis
Mobiliteitsproblemen
Medicijngebruik
Valangst
Cognitie en stemming
Gezichtsvermogen
Duizeligheid
Incontinentie
Gehoorproblemen
Algemene Dagelijkste Levensverrichtingen
Omgevingsfactoren (bijvoorbeeld gladde vloer, onbekende omgeving, slechte verlichting etc.)
Voetproblemen en schoeisel
Voedingstoestand en vitamine D tekort

Na het inventariseren van de valrisicofactoren kun je de cliënt passend advies geven.

Video valpreventie

De MeanderGroep maakte een korte praktische video over het herkennen en voorkomen van vallen.

Vijf veelgestelde vragen over vallen en medicatie

1. Welke rol hebben medicijnen bij valongevallen?

Als mensen ouder worden, stijgt het aantal gezondheidsklachten en daarmee ook het gebruik van medicijnen. Daarnaast wordt het lichaam steeds gevoeliger voor bijwerkingen van medicijnen en blijft het langer in het lichaam doorwerken. Dit verhoogt de kans op negatieve effecten van medicatie, waaronder een verhoogd risico op een val. Lees daarom altijd goed de bijsluiter over mogelijke bijwerkingen van medicijnen.

2. Kan één medicijn het risico op een val al verhogen?

Ja. Sommige medicijnen beïnvloeden de bloeddruk, het evenwicht of de hersenen. De kans om te vallen is groter bij polyfarmacie (gebruik van vier of meer medicijnen). Onderzoek laat zien dat bij het gebruik van meerdere medicijnen het verhoogde valrisico vooral komt door de aanwezigheid van losse valrisicoverhogende medicijnen en dus niet door de hoeveelheid medicijnen.

3. Welke medicijnen verhogen het valrisico?

De belangrijkste groepen valrisicoverhogende medicijnen zijn psychotrope en cardiovasculaire medicijnen. Binnen de psychotrope medicijnen zijn vooral benzodiazepines, antipsychotica en antidepressiva gerelateerd aan een verhoogd valrisico. Voor de cardiovasculaire medicijnen zijn uitkomsten uit onderzoek wisselend: voor bepaalde typen diuretica is er een verband en met name niet-selectieve bètablokkers, anti-aritmica, vasodilatantia en calciumantagonisten worden aangemerkt als valrisicoverhogend. Daarnaast is er een verband met het valrisico bij opioïden, anti-epileptica en polyfarmacie (vier of meer medicijnen).

4. Welke rol heeft de zorgmedewerker?

Als zorgverlener heb je een belangrijke rol in het signaleren en herkennen van verhoogde valkansen om valrisico's te verkleinen. Gebruikt een cliënt bijvoorbeeld nieuwe medicijnen die het valrisico mogelijk verhogen? Of zie je dat een cliënt meer moeite heeft met lopen of balans houden? Signaleer je dat een cliënt gevallen is? Ga dan na of er een mogelijk verband is met het gebruik van nieuwe medicijnen. Door valrisico's in een vroeg stadium te herkennen, kan veel leed voorkomen worden.

5. Hoe kan ik binnen het team meer aandacht hiervoor krijgen?

Bespreek het signaleren van valrisico's binnen het team en maak hierbij gebruik van de materialen van het IVM. Op de website van het IVM staan verschillende materialen over vallen en medicatiegebruik. Een module gericht op het signaleren van valrisico en medicatie, een presentatie en materialen voor een multidisciplinair overleg over vallen, medicatiegebruik en valpreventie. Er zijn ook materialen en presentaties voor zorgmedewerkers en ouderen.