Vivantes maakt omslag naar persoonsgerichte zorg
Hoe wil de bewoner verzorgd worden en zijn of haar leven indelen? Die vraag stelt zorgorganisatie Vivantes zich iedere keer weer. De keuze voor persoonsgerichte zorg bracht een omslag teweeg in denken en werken. Van een systeemgestuurde organisatie naar een organisatie waarin de bewoner centraal staat. Dus: niet een kerstviering aanbieden, maar vragen hoe de bewoners kerst willen vieren. Die manier van werken is nu de leidraad voor al het handelen.
Aansluiten bij de wensen van bewoners, dat is in een notendop de kern van persoonsgerichte zorg. Klinkt gemakkelijk, maar in de praktijk blijkt het ingewikkelder. ‘Het is niet minder dan een cultuuromslag’, beaamt Karin Veltstra, bestuurder van Vivantes. ‘Het vraagt een andere manier van denken en werken dan mensen heel lang gewend zijn geweest. Daarom hebben we ervoor gekozen om daar langdurig aan te werken, zodat het ook echt in het DNA van de organisatie en de mensen komt.’
Methodiek persoonsgerichte zorg
Vivantes was al voor de komst van Karin Veltstra gestart met een ondersteuningstraject vanuit het programma Waardigheid en trots, naar aanleiding van een aantal tekortkomingen die de Inspectie Gezondheid en Jeugd (IGJ) had geconstateerd. ‘Die zaken zijn goed opgepakt en verbeterd, maar ik vond dat we een stap verder moesten gaan door de omslag naar persoonsgerichte zorg te maken’, zegt Karin Veltstra. Jeanny Engels kon daarbij goed helpen als Waardigheid en trots-coach. Dit deed ze met behulp van de methodiek persoonsgerichte zorg die door Vilans ontwikkeld is samen met vier proeftuinen.
Persoonsgerichte zorg bij Vivantes in 6 stappen
Van het traject bij Vivantes is een tool gemaakt: Persoonsgerichte zorg bij Vivantes in 6 stappen (pdf). Bij iedere stap lees je wat het doel is, wie betrokken zijn, wat er nodig is en welke hulpmiddelen ingezet zijn.
Veranderteam en klankbordgroep
Op de verschillende locaties werd een veranderteam (locatiemanager, een of twee verpleegkundigen ouderenzorg en eventueel een dagbestedingscoach) gevormd en een grote klankbordgroep (vertegenwoordiging van alle medewerkers, vrijwilligers, cliëntenraad) samengesteld.
Hoe komen we erachter wat bewoners willen?
Tijdens de eerste drie maanden had Jeanny maandelijks contact op locatie, plus iedere maand contact met de drie veranderteams samen. Op die manier konden zij ervaringen uitwisselen en van elkaar leren. De veranderteams formuleerden een vraag over persoonsgerichte zorg, die ze met de grote groep samen wilden beantwoorden, zoals: hoe komen we erachter wat bewoners willen en hoe gaan we dat realiseren?
Plan van aanpak
In werkgroepjes gingen de medewerkers uit de grote groep op zoek naar de antwoorden. Deze werden samen gedeeld. De deelnemers bepaalden welke ingrediënten in het plan van aanpak moesten. Elk veranderteam schreef vervolgens het persoonsgerichte plan voor de eigen locatie met diverse thema’s. Bijvoorbeeld ‘wensen ophalen bij bewoner’ en ‘samenwerken’. Dit werd gedeeld met de groep. Daarmee ging iedereen aan de slag.
Mensen in de zorg zijn doeners
Zorg en ondersteuning bieden die betekenisvol zijn voor de bewoner, dat is voor de meeste mensen de drijfveer om in de ouderenzorg te gaan werken. Door die drijfveer aan te spreken, kun je mensen in beweging krijgen. Jeanny Engels ging daarover het gesprek aan met de medewerkers.
‘Dat was best wel even wennen voor iedereen’, zegt Olga Pijnacker Hordijk lachend. Zij was tot voor kort locatiemanager bij Bloemenhof en sinds oktober bij locatie La Famille. ‘Mensen in de zorg zijn doeners, het praten over en reflecteren op wat je onder goede, persoonsgerichte zorg verstaat, is niet iets wat vanzelf op gang komt.
Waar leidt dit toe?
Het riep soms ook wel vragen op bij mensen: 'waar moet dit toe leiden, wat is de bedoeling?' Het was op zijn zachtst gezegd wennen om steeds weer terug te keren naar de dialoog met elkaar. Jeanny is er heel goed in geslaagd om dat gesprek steeds weer opnieuw te voeren. Herhalen, terugkijken, uitleggen, stimuleren, zodat het in de organisatiecultuur landt, dat is de kunst.’
In contact blijven met bewoner en naaste
Lara Brinkhoff werkt als verpleegkundige ouderenzorg (VPO) op locatie Bloemenhof van Vivantes. De principes van persoonsgerichte zorg spreken haar erg aan. ‘Ondanks dat ik niet zo heel lang van school ben, is dat nooit in de opleiding aan de orde gekomen. Terwijl het er in de praktijk om gaat hoe je de zorg voor de individuele bewoner zo goed mogelijk kan maken. Om dat te bereiken moet je in gesprek met de bewoner en zijn naasten, vragen stellen, hem of haar leren kennen, in contact zijn en blijven. Daarnaast is het ook belangrijk om met collega’s te blijven overleggen: doen we het beste voor deze bewoner? Wat hoor en denk jij dat hij of zij belangrijk vindt? Dat vraagt ook om een veilig werk- en leerklimaat, waarin je samen leert en feedback kan geven. Daar hebben we het afgelopen jaar hard aan gewerkt.’
Lees het volledige verhaal van Vivantes op de website van Waardigheid en trots
Terug naar boven
Behoud identiteit voorop bij Cicero Zorggroep
Cicero Zorggroep is een woonzorgvoorziening voor ouderen in het Limburgse Brunssum. Zij maken de zorg persoonsgericht door te focussen op behoud van identiteit van hun cliënten. Hun motto: ‘Blijven wie je bent en erkend worden.’ Secretaris van bestuur en hoofd Kwaliteit & beleid Ellen Leers en locatiemanager Marion Spanbroek vertellen hoe zij dit doen.
Cicero Zorggroep nam in 2015 en 2016 met hun zorgcentrum Schuttershof deel aan de proeftuinen persoonsgerichte zorg van Vilans. Als resultaat van dit traject bieden zij nieuwe bewoners van de Schuttershof een warm welkom en een goede start en betrekken zij familie en verwanten veel meer dan voorheen bij de zorg (gedeelde zorg) en de invulling van 'een plezierige dag'.
Brainstorm identiteit bewoners
Locatiemanager Schuttershof Marion Spanbroek: 'We startten de proeftuin met een brainstorm over de vraag "Hoe kom je achter de identiteit van de bewoners en hoe kunnen we die behouden?" Cliënten, mantelzorgers, vrijwilligers, verzorgenden, verpleegkundigen, management, arts en geestelijk verzorger dachten mee over die vraag. Na 2 bijeenkomsten kwamen we tot 3 thema's met 7 onderwerpen waar Cicero mee aan de slag ging. Voor elk onderwerp werd een werkgroepje benoemd, waaraan ook bewoners en mantelzorgers deelnamen.'
Een warm welkom en een goede start
Secretaris Raad van Bestuur en hoofd Kwaliteit & Beleid Ellen Leers: 'Het eerste thema dat we hebben opgepakt is: een warm welkom en een goede start. Een nieuw thuis. Door de overgang naar de nieuwe omgeving goed voor te bereiden, voelt de bewoner zich eerder op zijn gemak. Wij doen dit door de cliënt van tevoren thuis te bezoeken. Diezelfde medewerker is ook aanwezig tijdens de verhuizing om de cliënt op te vangen. Het papierwerk verdwijnt tijdens de eerste week naar de achtergrond zodat cliënten en familie eerst kunnen wennen aan de nieuwe situatie.'
Persoonsgerichte zorg is een samenspel
'Het tweede thema gaat over gedeelde zorg,' vervolgt Ellen Leers. 'Een samenspel tussen de bewoner, familie en de medewerkers. Huiskamergesprekken met bewoners bieden momenten van rust en contact. Familieleden en mantelzorgers kunnen tijdens groepsgesprekken lotgenoten ontmoeten en ervaringen uitwisselen. Een plezierige dag is ons derde thema. Daarbij is aandacht voor de band met de familie, de dagbesteding van bewoners en hun wensen. Bij alle drie de thema’s staat de identiteit van bewoners centraal. Blijven wie je bent, zoveel mogelijk leven zoals je was gewend, met de mensen die je kent.'
Balans vinden in wensen en mogelijkheden
De verschillen in beleving van cliënten vormen een uitdaging voor persoonsgerichte zorg. In Schuttershof woont een breed spectrum aan cliënten. Ellen: 'We willen alle cliënten zo persoonlijk mogelijk bedienen en zorg verlenen, maar we moeten rekening houden met de beperkte middelen. Als je puur naar financiën kijkt, ontstaat de neiging te standaardiseren. Je moet een balans vinden, want persoonsgerichte zorg betekent niet: the sky is the limit. Het zit vooral in oprechte aandacht, je echt verdiepen in de mensen. Niet zorgen voor, maar zorgen dat. We zoeken naar mogelijkheden.' De aangepaste processen als standaard zien, is volgens de dames de grootste valkuil. Er komen steeds nieuwe mensen en dus ook nieuwe wensen. Locatie Schuttershof bracht de wensen van hun bewoners in kaart. Bekijk de flyer Wensen van onze cliënten (pdf)
Iedereen brengt zijn kwaliteit in
Ellen vindt dat er mooie dingen ontstaan als mensen samen ‘klussen’. 'Iedereen brengt zijn kwaliteit in en voelt zich eigenaar.' Ook Marion ziet samenwerking als belangrijkste les uit de proeftuin Persoonsgerichte zorg. 'Je begint samen, maar aan persoonsgerichte zorg komt nooit een einde.'
Video's persoonsgerichte zorg in Schuttershof
Bewoonster mevrouw Sullot is erg tevreden over de persoonsgerichte zorg in zorgcentrum Schuttershof. ‘Ik word hier beter verzorgd dan thuis; ik ben hier gelukkig’. Haar verzorgende vertelt over de manier waarop zij zorg verleent: ‘het is zo belangrijk te kijken naar de persoonlijke omstandigheden, zodat bewoners hun eigen leven kunnen leiden.’ Bekijk de video:
https://www.youtube.com/watch?v=ybpud9JLu2o
Terug naar boven
Driegesprek zorg en welzijn in de wijk Lindenholt
In de wijk Lindenholt in Nijmegen wonen veel mensen met meervoudige problemen. Voor deze groep ontwikkelde wijkgezondheidscentrum Lindenholt het 'driegesprek'. Een gesprek waarbij de bewoner centraal staat, met de huisarts en een medewerker van het sociaal wijkteam.
Huisarts Mark van der Wel: 'De afgelopen jaren constateerden wij dat veel mensen op het spreekuur kwamen met welzijnsvragen die zij verhulden als medische vraag. In onze wijk wonen veel mensen met problemen op meerdere levensdomeinen. Ze komen bijvoorbeeld bij ons met hoofdpijnklachten. Als we doorvragen, merken wij regelmatig dat er onderliggende welzijnsproblemen spelen. Deze groep mensen verlangt bij uitstek een persoonsgerichte aanpak.'
Kernwaarde voor huisartsen
Wijkgezondheidscentrum Lindenholt was een van de proeftuinen persoonsgerichte zorg (2015-2016). Mark van der Wel was projectleider. Daarnaast is hij onderzoeker bij de afdeling eerstelijnsgeneeskunde van het Radboudumc. Persoonsgerichte zorg is niets nieuws voor hem: het is immers al meer dan 50 jaar een van de 3 kernwaarden van de huisartsgeneeskunde. Maar hij onderschrijft zeer het belang ervan.
Nieuwe samenwerkingsvormen
Mark: 'De komst van de sociale wijkteams betekende een nieuwe rol voor iedereen. Artsen mogen bijvoorbeeld niet meer direct doorverwijzen naar maatschappelijk werk. De vanzelfsprekendheid in samenwerking viel daarmee aanvankelijk weg. Door een ontwikkeltraject te starten en deel te nemen aan de proeftuin persoonsgerichte zorg hebben we stappen gezet naar nieuwe samenwerkingsvormen.
Sessies met wijkbewoners
We spraken de ambitie uit dat een persoonsgerichte benadering en positieve gezondheid belangrijke uitgangspunten zouden worden van een nieuwe aanpak. Uit een sessie met wijkbewoners en bijeenkomsten met huisartsen en leden van het sociaal wijkteam kwam het idee van een driegesprek naar voren. Hierbij spreken de huisarts, een lid van het sociaal wijkteam en de wijkbewoner samen over de zorgen en vragen van de bewoner. Voor Lindenholt is dit nieuw. Voorheen werden aparte gesprekken gevoerd en moesten het sociaal wijkteam en Lindenholt nog onderling afstemmen.
Eén keer je verhaal vertellen
Mark: 'Door het driegesprek is deze tussenstap niet meer nodig. Ook hoeft de bewoner maar één keer zijn verhaal te doen. Hierdoor gaat er minder mis in de informatieoverdracht. Maar het mooiste resultaat is: bewoners hebben terecht het idee dat zij centraal staan en ertoe doen.'
Samenhang welzijn en gezondheid
Hoe gaat het driegesprek in z'n werk? Mark: 'We bespreken dat welzijn en gezondheid met elkaar samenhangen. We kijken dan wat iemand nodig heeft om vervolgens gezamenlijk een plan van aanpak te formuleren. Daarbij komt de bewoner en zijn netwerk zoveel mogelijk zelf in actie naast benodigde ondersteuning vanuit zorg en welzijn.’
Bewoners denken mee
Wat vinden de bewoners ervan? 'De bewoners zien zeker het nut van een driegesprek,' vertelt Mark. 'Ze vonden het fijn om mee te denken. Er was wat aarzeling, omdat het driegesprek niet zozeer voor hen zou zijn, maar voor andere buurtbewoners die echte problemen zouden hebben op meerdere levensdomeinen. Over het algemeen zaten toch de wat gezondere bewoners aan tafel bij bedenken hoe het driegesprek eruit zou moeten zien.'
Beter aanbod van zorg en welzijn
Wijkgezondheidscentrum Lindenholt wil binnen 2 jaar een beter aanbod van zorg en welzijn hebben voor mensen met problemen op meerdere levensdomeinen. Een andere ambitie is een betere samenwerking tussen het sociale wijkteam en de huisartsen. Op de lange termijn hoopt Van der Wel zichtbaar te kunnen maken dat het tot Triple Aim leidt: gezondheidswinst met tevreden patiënten tegen lagere kosten.
Energie steken in samenwerking
Goede samenwerking vraagt aandacht, tijd en elkaar fysiek ontmoeten. Dit is een van de lessen van de proeftuin persoonsgerichte zorg. 'Door aan het begin van het traject voldoende tijd te investeren in de samenwerking, krijg je alle neuzen dezelfde kant op. Wij verwachten dat door de betere samenwerking en nog persoonsgerichter werken dan we al doen, de werkdruk afneemt en het werkplezier toeneemt.'
Terug naar boven
Gezondheidscentrum Hoensbroek: meer eigen regie
Welke ingrediënten zijn nodig om de cliënt meer eigen regie te laten nemen? Gezondheidscentrum Hoensbroek Noord ging over deze vraag in gesprek met cliënten, een buurtteam, zorgverleners en een zorgverzekeraar. Het gezondheidscentrum ontwikkelde vervolgens interventies die mensen helpen om meer regie te nemen en keuzes te maken die passen bij hun levenssituatie.
Anneke Coenen werkt als beleids- en kwaliteitsmedewerker en praktijkondersteuner bij Gezondheidscentrum Hoensbroek Noord. Een van de inzichten die zij in de proeftuin persoonsgerichte zorg heeft opgedaan is: patiënten vinden het verschil tussen de professionals en zichzelf te groot. ‘Patiënten hebben snel het gevoel dat zij minder kunnen. Wij vroegen hen in sessies, waar zij behoeften aan hadden. Er kwamen goede suggesties uit voort hoe zorgverleners persoonsgerichter kunnen werken. Patiënten vinden het bijvoorbeeld belangrijk dat wanneer zij op het spreekuur komen, de zorgverlener weet wie hij of zij is. Dat maakt het voor hen persoonlijker en betekent dat zij makkelijker met een vraag komen. Een foto in het dossier bleek hiervoor een goede oplossing.’
Vragenlijst voor patiënten
Een andere manier om achter behoeften van patiënten te komen, was een vragenlijst voor patiënten. De vragenlijst is ontwikkeld samen met patiënten en ging over hoe zorgverleners patiënten benaderen. De vragenlijst heeft veel opgeleverd. 'Een groot aantal mensen blijkt bijvoorbeeld niet alles te durven zeggen tegen hun zorgverlener,’ licht Anneke toe.
Workshop Het goede gesprek
Dit inzicht leidde tot het ontwikkelen van de workshop 'Het goede gesprek'. Samen met coach en ervaringsdeskundige Brigiet Brink geeft Anneke deze workshop, die patiënten helpt om een actieve gesprekspartner te zijn. Anneke: 'De eerste workshops zijn goed ontvangen. Als de workshop eenmaal goed geïntegreerd is in onze regio, gaan we hem ook in andere regio’s aanbieden. Daarnaast is, op basis van resultaten uit de vragenlijst, het spreekuur van de huisarts verlengd van 10 naar 15 minuten. Patiënten vinden de professional soms te snel gaan. Het is goed om daarbij stil te staan.’
Mensen met elkaar verbinden
Gezondheidscentrum Hoensbroek richt zich nu ook op het verbinden van mensen. ‘Wij horen vaak dat patiënten bijvoorbeeld willen wandelen, maar niet alleen. Bestaande (online) platforms om gezamenlijk iets te ondernemen staan te ver af van deze mensen. We gaan starten met een inloopbijeenkomst waarbij een communitywerker en een gastvrouw (een patiënt uit de werkgroep) aanwezig zijn om mensen wegwijs te maken in de bestaande platforms. Mensen worden letterlijk bij de hand genomen. Het mooie is dat al dit soort initiatieven van patiënten komen. Zij waarderen het dat ze mogen meedenken en meepraten.
Belangrijkste les voor Hoensbroek
Terugkijkend naar de aanpak in de proeftuin is voor Anneke de belangrijkste les het verschil in perceptie. ‘Patiënten en zorgverleners zijn gelijkwaardig, maar de patiënt ervaart dat niet zo. Dat was een eyeopener. En dat het veel tijd kost om de best passende interventies en een aanpak met elkaar te vinden, maar dat is het wel waard.’
Terug naar boven
Patiënt maakt eigen keuzes bij Kersenboogerd Hoorn
Gezondheidscentrum De Kersenboogerd in Hoorn werkt vanuit de filosofie van persoonsgerichte zorg. De patiënt maakt zijn eigen keuzes over zijn gezondheid en controles vinden plaats vanuit een carrousel: de praktijkondersteuner, de apotheek, de fysiotherapeut en de diëtiste.
Karin Verschoor, huisarts bij Gezondheidscentrum De Kersen: 'Vroeger werden bij de jaarcontrole van chronische patiënten de nodige rituele metingen gedaan, de pillen besproken en werd nog eens gezegd: "U moet toch echt stoppen met roken." Nu brengt de patiënt zelf in wat hij belangrijk vindt en wat hij wil bespreken. We bepalen samen waar we het over willen hebben.'
Patiënt maakt eigen keuzes
Verschoor legt nog steeds aan patiënten uit waarom het beter is om te stoppen met roken. Maar de patiënt maakt zijn eigen keuzes over zijn gezondheid. Als hij de noodzaak niet ziet of als hij het niet kan inpassen in zijn leven, houdt ze erover op. Wel checkt ze een volgende keer of dat onderwerp misschien alsnog besproken kan worden. De nieuwe werkwijze levert Verschoor veel meer werkplezier op. 'Ik ben echt in gesprek met de patiënt, dat is veel bevredigender.'
Wennen aan persoonsgerichte zorg
COPD-patiënt Kees van Meel: ‘Ik ben uit de tijd van “ja dokter”. Zelf zeggen waar je mee zit, je mening geven, ik moest eraan wennen. Wat ik heel goed vind, is die brief waarin je wordt opgeroepen voor controle. Daarin staat: “als je de spreekkamer verlaat, wat wil je dan absoluut gevraagd hebben?” Er is ook een placemat met voorbeeldvragen waarmee je je kunt voorbereiden.’
Controle in de vorm van een carrousel
‘De controle is nu een carrousel; je gaat naar de praktijkondersteuner, de apotheek, de fysiotherapeut en de diëtiste. Met de apotheker kan ik bespreken dat ik het pufapparaat niet prettig vind in het gebruik en ik kan vragen of er iets anders is. Als er informatie is uit het ziekenhuis, wordt die er ook bij gehaald. Je komt nu bij iemand die zich heeft voorbereid. Het gaat niet alleen over de ziekte, er zit een lijf aan vast, je wordt een persoon.’
Terug naar boven