Er zijn verschillende vormen van incontinentie:
- Urine-incontinentie: de klacht van elk onvrijwillig urineverlies.
- Fecale incontinentie: het onvrijwillig verlies van vaste of vloeibare ontlasting.
- Anale incontinentie: fecale incontinentie plus het onvrijwillig verlies van gas.
Oorzaken van incontinentie
- Problemen met mobiliteit en obstakels.
- Problemen met cognitie.
- Ziekten van zenuwstelsel.
- Bijwerkingen van medicijnen.
- Ziekten van blaas, sluitspieren, bekkenbodem, darmen, endeldarm.
Incontinentie heeft ook te maken met:
- Leefstijl (inname van te veel caffeïne).
- Ziekten als diabetes mellitus, CVA, Parkinson, COPD en delier.
- Veroudering.
- Overgewicht.
- Visuele beperkingen.
- Verstopping.
Vormen van urine-incontinentie
Urine-incontinentie komt in verschillende vormen voor:
Stressincontinentie
Stressincontinentie, ook wel druppel incontinentie genoemd, is het onvrijwillig urineverlies bij druk in en op de buik. Bijvoorbeeld bij lachen, niezen, hoesten, bukken, neus snuiten, zwaar tillen en bij haastig bewegen zoals bij sporten worden druppels tot scheutjes urine verloren. De rest van het urinelozingspatroon (mictiepatroon) is normaal. Dit type incontinentie komt voor bij een niet goed functionerend sluitsysteem van de blaas. Bij de sluiting van de blaas is de hoek tussen het onderste deel van de blaas (blaashals) en de plasbuis (urethra) belangrijk. Voor het goed functioneren is een goede ondersteuning van de blaas door de bekkenbodem nodig. De bekkenbodem bestaat uit meerdere spieren. Een slechte conditie van die spieren kan stress incontinentie veroorzaken. Ook een defect in de sluitspier kan stress incontinentie veroorzaken.
Aandrangincontinentie
Aandrangincontinentie is ongewild urineverlies na een plots onhoudbare plasdrang. Vaak heeft de cliënt een (voortdurende) drang tot plassen, direct voorafgegaan door een plots onhoudbare plasdrang. Bij patiënten met aandrangincontinentie kan soms worden gesproken over een overactieve blaas. Een overactieve blaas is een plotselinge hevige aandrang tot urineren (met of zonder incontinentie) zonder een infectie of andere duidelijke oorzaak. Het gaat bij dit type incontinentie om het verlies van een grotere hoeveelheid urine omdat de blaas zich samentrekt en de aanwezige urine in de blaas naar buiten perst. Het kan zijn dat er een probleem met de blaasspier is of dat de lozing op gang komt omdat een plasreflex optreedt. De plasreflex verloopt via het autonome zenuwstelsel en zorgt voor ontspanning van bekkenboden en sluitspier tegelijk met samentrekking van de blaasspier. Ook kan er een probleem zijn in het centrale zenuwstelsel (zoals een stoornis in het plascentrum in de voorhersenen) waardoor het urineren in gang gezet wordt.
Gemengde incontinentie
Gemengde incontinentie is een combinatie van stress- en aandrangincontinentie. Dus ongewild urineverlies bij druk op de buik (inspanning, niezen) gecombineerd met een niet op te houden hevige plasdrang. Er is dan sprake van een combinatie van problemen in de organen die genoemd zijn bij stress en aandrang incontinentie.
Functionele incontinentie
Functionele incontinentie is ongewild urineverlies waarbij cliënten niet meer in staat zijn zelfstandig naar het toilet te gaan door lichamelijke of cognitieve beperkingen. De oorzaak van de urine-incontinentie is dan dus niet gelegen in blaas of sluitspieren. De lichamelijke en cognitieve beperkingen kunnen te maken hebben met onder andere: bijwerkingen van medicijnen, desoriëntatie, geestelijke/lichamelijke/visuele beperkingen, lastige kleding, lange afstand of obstakels bij het vinden van het toilet, onvoldoende hulp bij toiletgang.
Overloopincontinentie
Overloopincontinentie is het onwillekeurig verliezen van kleine hoeveelheden urine uit een volle blaas. Deze vorm treedt op wanneer de blaas, door vasthouden van urine, vergroot en ongevoelig raakt. De druk in de blaas wordt zo hoog, dat er kleine hoeveelheden urine weg druppelen. Bij de overloopincontinentie kan de blaasspier onvoldoende druk opbouwen zodat het urineren niet op gang komt. Dit kan ook optreden bij een vernauwing van de plasbuis, zoals bij een prostaatvergroting, waardoor de blaas de benodigde grotere druk niet kan produceren.
Totale incontinentie
Totale incontinentie is ongewild urineverlies door het voortdurend druppelen van urine uit de plasbuis, zowel dag als nacht. Het treedt op wanneer het sluitmechanisme van de blaas niet meer sluit.
Nycturie
Nycturie is twee of meer urinelozingen per nacht. Bij nycturie kan nachtelijke incontinentie optreden maar dat hoeft niet. Vaak is de geassocieerde type incontinentie de aandrangsincontinentie, maar ook de hoeveelheid urine die in de nacht geproduceerd wordt door de nieren kan het probleem zijn.
Vormen van anale incontinentie
Ook anale incontinentie komt in verschillende vormen voor:
Anale dwangincontinentie
Anale dwang incontinentie voor vaste, brijige en vloeibare ontlasting heeft te maken met het functioneren van dikke darm, de endeldarm, sluitspier en bekkenbodem. Er kan sprake zijn van defecten in en rondom de sluitspier (zoals een scheurtje in de sluitspier). Of er kan sprake zijn van een vloeibare ontlasting die niet door de sluitspier vastgehouden kan worden (zoals bij diarree). Dit laatste kan onder andere het geval zijn bij overmatig gebruik van laxeermiddelen.
Passieve anale incontinentie
Passieve anale incontinentie is het verlies van bruin vocht. Dit bruine vocht wordt geproduceerd door kliertjes in het anale kanaal en lekt naar buiten. Dit komt voor bij een te trage passage van de voeding door de darm (passage stoornis) of door een evacuatiestoornis waarbij de ontlasting zich ophoopt in de endeldarm en indikt. Er is dan een onvermogen van de darm om de ontlasting naar buiten te stuwen. In dat laatste geval spreken we over ‘fecale impactie’; een voortdurend aandranggevoel, het open staan van de anus en een continu verlies van bruine vloeistof.
Anale incontinentie voor flatus (darmgas)
Deze vorm van incontinentie heeft te maken met overmatige productie van gas ten gevolge van een dieet of bij onvoldoende functioneren van het sluitmechanisme. De lijdensdruk van dit type incontinentie staat gelijk aan incontinentie voor vaste of vloeibare ontlasting.
Dubbele incontinentie
Als er sprake is van zowel urine als anale incontinentie dan spreken we van dubbele incontinentie.