Palliatieve fase

Door vermoeidheid, minder eten en drinken en soms fysieke beperkingen, nemen mondactiviteiten van cliënten in de palliatieve fase af. Vaak zijn cliënten in deze fase minder in staat om hun mond goed te verzorgen. Dit vergroot de kans op een droge mond, tandsteen, tandvleesontstekingen (gingivitis en parodontitis), een slechte adem (halitose) en aspiratiepneumonie. Extra aandacht voor mondverzorging kan deze problemen helpen voorkomen. Het hoofddoel van mondverzorging in de palliatieve fase is gericht op het voorkomen en bestrijden van pijn en ongemak. Ook kan zo een nare laatste herinnering voor zowel cliënten als familie worden voorkomen.

Mondzorg

• Voor optimale mondverzorging in de palliatieve fase wordt geadviseerd de aanbevelingen uit de richtlijn Mondverzorging te raadplegen. De volgende aanbevelingen zijn in het bijzonder van toepassing voor een effectief mondverzorgingsbeleid:
  • Gebruik het mondverzorgingsprotocol (SKILZ) om voor de cliënt een individueel mondverzorgingsplan met aandachtspunten op te stellen.
  • Overleg met de cliënt en naasten over de uitvoering van de dagelijkse mondverzorging, wanneer de patiënt dit zelf niet meer kan.
  • Zie de dagelijkse mondverzorging als interprofessionele zorg en stem waar nodig af met de regiebehandelaar en andere zorgprofessionals.
  • Schakel een tandarts en/of een mondhygiënist in indien er gebitsproblematiek ontstaat.
• Wees bij niet-aanspreekbare terminale cliënten niet terughoudend met de frequentie van de mondzorg; het hoofddoel is de patiënt zo comfortabel mogelijk te houden.
• Neem aanvullende maatregelen met betrekking tot de dagelijkse mondverzorging (lees hier meer over bij het kopje 'Aanvullende maatregelen voor de dagelijkse mondverzorging per fase van palliatieve zorg').
• Geef voorlichting over preventieve maatregelen voor virale infecties (bijv. herpes simplex) zoals het vermijden van direct contact met besmette personen en het gebruik van antivirale middelen bij symptomen van een herpesuitbraak, om infecties te voorkomen en de frequentie en ernst van eventuele infecties te verminderen.
• Gebruik geen tandpasta met natriumlaurylsulfaat en natriumdodecylsulfaat (Sodium Lauryl Sulfaat, SLS), dit geeft extra schuimvorming en geeft meer gevoeligheid in de mond.
• Gebruik geen lemon-swabs, maar een gaasje om de vinger of denta-swabs.

Aanvullende maatregelen voor de dagelijkse mondverzorging per fase van palliatieve zorg

Per fase van de palliatieve zorg zijn er specifieke maatregelen voor mondverzorging die kunnen worden ingezet. Voor meer informatie kun je de richtlijn ‘Mondproblemen en slikstoornissen in de palliatieve fase’ raadplegen op de website van Pallialine.

Ziekgerichte palliatie & symptoomgerichte palliatie

• Reinig de slijmvliezen en mond met een gaasje of een denta-swab gedrenkt in water en/of in NaCl 0,9%. Dit kan ook met een spray worden aangebracht. Herhaal dit 4-10 keer op een dag.
• Gebruik indien nodig en mogelijk een mondspoeling.
• Gebruik indien nodig aanvullende materialen voor het insmeren van de mondslijmvliezen. 
• Smeer de lippen in met een vochtinbrengende creme, gebruik geen vaseline.
• Indien er zuurstof wordt toegediend is het advies geen vette zalf of créme te gebruiken op de huid, vanwege brand- en explosiegevaar. In pure zuurstof kunnen stoffen veel sneller en heftiger verbranden dan in gewone lucht. Als er eenmaal een ontsteking optreedt, kan vet bijna explosief ontvlammen. Het advies is een vetvrije crème via de apotheek. Cetomacrogolcréme met 10% glycerol is geschikt als niet vette créme. Als vet niet gebruikt mag worden, is een neusgel een optie. Cellulose-ethers zijn minder geschikt door mogelijke irritatie, terwijl carbomeerwatergel beter is, zolang er geen zout nodig is.
• Gebruik om de dag 1% neutrale NaF-gel bij patiënten die bestraald zijn in het hoofdhalsgebied en een hoog cariësrisico hebben of volg advies van de tandarts of mondhygiënist. Als alternatief kan ook 5000 ppm NaF-tandpasta (Duraphat) worden overwogen.

Palliatie in de stervensfase

• Reinig de slijmvliezen en mond met een gaasje of een denta-swab gedrenkt in water en/of in NaCl 0,9%. Dit kan ook met een spray worden aangebracht. Herhaal dit 4-10 keer op een dag.
• Gebruik indien nodig aanvullende materialen voor het insmeren van de mondslijmvliezen.
• Wanneer de patiënt in de stervensfase is en niet meer aanspreekbaar, kan worden overwogen om de eventuele gebitsprothese niet te dragen.
• Het is van primair belang dat de patiënt zich comfortabel voelt, wees niet terughoudend met de frequentie van de mondzorg.

Bron

Pallialine