Ga direct naar:
https://youtu.be/vA2b0_Plwbk
(Video 2015, gecheckt 2022)
Depressie heeft een aantal kenmerken:
- Een zeer sombere stemming
- Geen interesse of plezier meer in activiteiten
- Veel meer of minder eten dan voorheen
- Veel minder of meer slapen dan voorheen
- Onrustig gedrag of vertraging van gedrag
- Vermoeidheid of energieverlies
- Gevoelens van nutteloosheid
- Een buitensporig schuldgevoel
Sombere stemming
Iemand hoeft niet alle kenmerken te hebben om aan een depressie te lijden. Ook kunnen een aantal kenmerken, zoals vertraging van gedrag en energieverlies, bij andere ziektes, zoals dementie of een delier horen. Dit maakt het lastig om depressie te herkennen. Iemand moet in ieder geval voldoen aan het kenmerk 'zeer sombere stemming' of 'geen interesse meer in activiteiten hebben en er geen plezier meer aan beleven' (bron: DSM-V). Dit moet het geval zijn voor het grootste deel van de dagen over een periode van minimaal twee weken.
Het verschil met een gezonde verwerking van verlies is dat cliënten met een depressie de hele dag kampen met sombere gevoelens of een gebrek aan interesse. Mensen met een gezonde verwerking hebben ook sombere gevoelens, maar kunnen ook nog plezier aan dingen beleven. De sombere gevoelens houden niet de hele dag aan. Zij hebben vaak binnen een aantal weken een nieuw evenwicht gevonden.
Terug naar boven
Bij ouderen boven 70 jaar uit een depressie zich eerder lichamelijk, bijvoorbeeld in moeheid of gewichtsverlies, dan in somberheid. Dat blijkt uit het promotieonderzoek 'Depressief zijn op latere leeftijd' van Annette Hegeman uit 2016. Hegeman is psychiater in het St. Antonius Ziekenhuis in Utrecht en Nieuwegein. 70-plussers spreken minder over somberheid of schuldgevoelens, maar eerder over fysieke klachten als vermoeidheid, gebrek aan eetlust en pijn. De aandacht voor de fysieke klachten kan tot gevolg hebben dat de achterliggende depressie buiten beeld blijft bij hun arts of een andere zorgverlener. Artsen zouden bij onbegrepen lichamelijke klachten, zoals vermoeidheid of gewichtsverlies zonder duidelijke verklaring, expliciet naar sombere gevoelens of schuldgevoelens moeten vragen, adviseert Hegeman.
Terug naar boven
De belangrijkste risicofactoren voor het ontstaan van een depressie op latere leeftijd zijn:
- Cognitieve stoornissen
- Gebrek aan of verlies van sociale contacten
- Lichamelijke ziekten
- Functionele beperkingen
- Een eerdere depressie
- Het vrouwelijke geslacht
Terug naar boven
Er is niet één oorzaak voor depressie aan te wijzen. De oorzaak van het ontstaan van een depressie kan voor iedereen anders zijn. Biologische, sociale en psychologische factoren spelen een rol. Zoals bepaalde gebeurtenissen in het leven (overlijden van een dierbare, verlies van werk, huis enzovoort), genetische achtergrond, persoonlijkheidsproblematiek of lichamelijke klachten. Ook kunnen er neurologische oorzaken zijn, zoals de ziekte van Parkinson. Vaak spelen meerdere omstandigheden een rol. Het is meestal moeilijk om de psychologische oorzaak of aanleiding van een depressie op te sporen.
Terug naar boven
Depressies kunnen zeer ingrijpende gevolgen hebben voor de persoon en hun omgeving. Naast het psychisch lijden en de beperkingen in het sociale leven van de cliënt, hebben depressies vaak grote gevolgen voor relaties. Partners kunnen overbelast worden of de relatie met de kinderen raakt mogelijk verstoord. De depressie kan ook leiden tot een toenemend isolement.
Maatschappelijk gezien kan er sprake zijn van ziekteverzuim, verlies van werk of (gedeeltelijke)arbeidsongeschiktheid met bijkomende financiële gevolgen. In het ergste geval kunnen mensen met een ernstige depressie suïcidepogingen doen of daadwerkelijk suïcide plegen. Depressie is de meest voorkomende reden van zelfmoord. Een depressieve cliënt heeft vaak te kampen met onbegrip of zelfs negatieve reacties uit zijn of haar omgeving, die de depressie soms ziet als 'aanstellerij' of 'zwakheid', wat uiteraard gevoelens van schaamte en falen versterkt. Niet alleen degene die een depressie heeft lijdt daaronder, maar ook diens partner en kinderen.
Terug naar boven
Depressie kan vanzelf herstellen. Dit gebeurt bij de helft van alle mensen met een depressie binnen drie maanden. Bij mensen bij wie een depressie langer duurt, herstelt het na gemiddeld 6 maanden. Dit kan komen door spontaan herstel of door behandeling.
Bij ongeveer de helft van alle mensen met een depressie komt de aandoening na verloop van tijd terug. Het risico op een volgende depressie is afhankelijk van het aantal eerdere perioden. De kans op een volgende depressie stijgt bij drie eerdere perioden tot zo'n 80%. Een depressie kan voor kortere of langere tijd terugkeren gedurende (vele) jaren of zelfs een leven lang. Het kan gaan om lichte tot ernstige depressies. De periodes van somberheid kunnen elkaar afwisselen met tijden waarin mensen minder of helemaal niet depressief zijn.
Onderzoek naar lichamelijke activiteit en functioneel herstel
Sanne Wassink-Vossen, expert depressie op dit kennisplein, deed onderzoek naar de relatie tussen lichamelijke activiteit, functioneel herstel en depressie bij ouderen. Uit haar onderzoek blijkt onder andere dat ouderen met een depressie die voldoende bewegen eerder kans hebben op opknappen dan mensen die onvoldoende bewegen.
Tegelijkertijd is verminderde fysieke activiteit een kenmerk bij ouderen met depressie. Extra beweging toevoegen aan de dagelijkse activiteiten is een veelbelovend alternatief. Aanbevolen wordt om ouderen in de dagelijkse zorg zoveel mogelijk zelf laten doen, bijvoorbeeld stukjes lopen, opstaan om iets te pakken of meer bewegen tijdens ADL zorg.
Lees meer over dit onderzoek naar depressie bij ouderen (2020, gecheckt 2022) op dit kennisplein
Chronische depressie
Er zijn ook mensen die voortdurend depressief zijn. Dit gebeurt bij ongeveer 15 - 20% van de mensen en wordt 'chronische depressie' genoemd, wat wil zeggen dat de klachten langer dan twee jaar aanwezig zijn. Bij terugkerende depressies bestaat er steeds een kans dat de depressie uiteindelijk een chronische vorm aanneemt.
Terug naar boven