Begeleiden en ondersteunen van cliënten met depressieve klachten

Een depressie dient bij ouderen behandeld te worden, aangezien de consequenties groot zijn en de prognose van behandeling niet vermindert door het ouder worden. Zorgverleners leveren een belangrijke bijdrage in de dagelijkse omgang. De wijze waarop zij met de cliënt met een depressie omgaan is van invloed. Het is goed om daar (samen) bij stil te staan.

Wat kun je doen in de begeleiding en ondersteuning?

Probeer goed te luisteren naar de klachten. Heb aandacht en belangstelling voor de cliënt. Neem de depressie en de klachten serieus. De cliënt zal zich dan geaccepteerd en begrepen voelen.
Probeer de cliënt aan te spreken op datgene wat hij/zij wel goed kan doen. Stel bijvoorbeeld een haalbaar activiteitenschema op. De cliënt zal ontdekken dat hij toch nog weer dingen kan, wat zijn eigenwaarde ten goede komt. De Plezierige Activiteiten Lijst kan houvast bieden om ideeën op te doen.
Geef de cliënt de gelegenheid gevoelens van verdriet en boosheid te uiten. Het is belangrijk dat de cliënt het gevoel heeft op jouw steun te kunnen rekenen, zonder dat jij je daarbij overbezorgd toont.
Neem de klachten serieus. Cliënten zullen zich dan geaccepteerd en begrepen voelen. Het is niet goed om depressieve cliënten steeds aan te sporen en daarbij te zeggen dat alles best nog mee valt.
Bevorder therapietrouw zijn, door observatie van en begeleiding bij medicatiegebruik en -effecten, controle op bijwerkingen.
Bewaak een verantwoord niveau van zelfzorg:
- Algemene en de bijzondere dagelijkse levensverrichtingen
- Lichamelijke conditie
- Voedingstoestand
- Vochthuishouding
- Slaap-waakritme
Bied ondersteuning aan de mantelzorger.
Zorg voor een gezonde leefstijl. Bekijk de tips voor leefstijladviezen bij ouderen met een depressie.

Wat kun je beter niet doen

De depressieve cliënt continu aanmoedigen om flink te zijn.
Proberen een depressieve cliënt op een verkeerd moment op te vrolijken.
Gevoelens van verdriet negeren.
De depressieve cliënt het gevoel geven dat hij zeurt.

Multidisciplinaire aanpak

Bij het behandelen van ouderen met een lichte tot matige depressieve stoornis of een beperkte depressie is een multidisciplinaire aanpak en cliëntgerichte samenwerking wenselijk. Het uitgangspunt van netwerkzorg of integrale zorg is dat alle zorgverleners die bij een cliënt betrokken zijn, de zorg onderling op elkaar afstemmen. Idealiter is er één behandelplan.

Het sociale netwerk speelt hierin een belangrijke rol. Uit onderzoek blijkt dat sociale netwerken aantoonbaar invloed hebben op bijvoorbeeld roken, dieet, lichaamsbeweging, depressie, therapietrouw en obesitas. Leefstijl- en voedingsadviezen kunnen helpen bij het overwinnen van depressieve klachten. Beïnvloeding van gezond gedrag gebeurt vooral via het sociale netwerk. Zorg voor voorlichting/ psychoeducatie aan cliënt en zijn naasten.

Meer informatie, hulpmiddelen en tips voor integrale ouderenzorg in de wijk vind je in het thema Samenwerken in de wijk op Zorg voor Beter. 

Aanbevelingen goede zorg bij depressie

De ‘Multidisciplinaire richtlijn depressie’ (2013) en ‘Addendum ouderen bij de MDR depressie’ (2008) geven de volgende aanbevelingen voor goede depressiezorg:

Preventie van depressie bij ouderen

Geïndiceerde preventie wordt aanbevolen als de (mogelijk) meest effectieve vorm van preventie bij ouderen. De interventie ‘In de put, uit de put 55+' is daarbij de eerste keus. Bekijk de interventie In de put, uit de put op zorgvoorbeter.nl
Er moeten meer cursussen worden aangeboden gericht op preventie. Vooral in een integraal aanbod, samenhangend met andere lokale initiatieven.

Diagnostiek van depressie bij ouderen

Aanbevolen wordt om iedere niet-demente verpleeghuisbewoner binnen twee tot vier weken na opname te screenen op een depressie, en dit iedere zes maanden te herhalen.
Bij enige verdenking op een depressie in het verpleeghuis kan de Geriatric Depression Scale (GDS) gebruikt worden als screeningsinstrument bij niet-demente cliënten. Bekijk de GDS en andere screeningsinstrumenten op zorgvoorbeter.nl

Behandeling bij depressie

Een depressie dient bij ouderen behandeld te worden, aangezien de consequenties groot zijn en de prognose van behandeling niet vermindert door het ouder worden.
Ouderen met een lichte tot matige depressieve stoornis of een beperkte depressie zouden in de eerste lijn eerst moeten worden behandeld met interventies waarin de huisarts samenwerkt met andere disciplines. Een multidisciplinair diagnostiek- en behandelprogramma verdient de voorkeur vanwege aangetoonde effectiviteit boven interventies door de huisarts alleen.

Onderzoek naar lichamelijke activiteit en functioneel herstel

Sanne Wassink-Vossen, expert depressie op dit kennisplein, deed onderzoek naar de relatie tussen lichamelijke activiteit, functioneel herstel en depressie bij ouderen. Uit haar onderzoek blijkt onder andere dat ouderen met een depressie die voldoende bewegen eerder kans hebben op opknappen dan mensen die onvoldoende bewegen.

Tegelijkertijd is verminderde fysieke activiteit een kenmerk bij ouderen met depressie. Extra beweging toevoegen aan de dagelijkse activiteiten is een veelbelovend alternatief. Aanbevolen wordt om ouderen in de dagelijkse zorg zoveel mogelijk zelf laten doen, bijvoorbeeld stukjes lopen, opstaan om iets te pakken of meer bewegen tijdens ADL zorg.

Lees meer over dit onderzoek naar depressie bij ouderen (2020, gecheckt 2022) op dit kennisplein