Levensvragen zijn vragen over het leven en onze plaats in de wereld. Het gaat onder meer om:
- Wat maakt het leven de moeite waard om geleefd te worden?
- Heeft het leven zin?
- Wat is belangrijk in het leven?
- Hoe kun je met ziekte, ouderdom of naderende dood omgaan?
Levensvragen hebben raakvlakken met spiritualiteit, levensbeschouwing, inspiratie en waarden.
Het zijn grote vragen over de zin en bedoeling van het leven. En het zijn ook de kleine vragen die zich in het alledaagse afspelen. Van ‘wat maakt het leven de moeite waard’ tot ‘wat maakt de dag de moeite waard’.
Levensvragen worden ook wel bestaansvragen, zinvragen of ‘trage vragen’ genoemd.
Ga direct naar:
Website: Ik wil met je praten
Levensvragen en cultuursensitiviteit
Levensvragen en zingeving
Voorbeelden van levensvragen
Hoe ga je om met levensvragen?
Publicaties en tools
Verder lezen
De bron van de teksten op deze pagina is de Kwaliteitsstandaard Levensvragen
De website Ik wil met je praten is een initiatief van de Coalitie Van Betekenis tot het Einde. Hiermee wil de coalitie mensen stimuleren om meer ruimte en aandacht te hebben voor de laatste fase van hun leven, én hierover met elkaar in gesprek te gaan. Door een dergelijk gesprek kun je de cliënt helpen zijn gevoelens, gedachten en wensen te ordenen. Of misschien weet de cliënt het allemaal nog niet en worden dingen juist duidelijk door erover te praten.
Terug naar boven 
Iedereen krijgt in het leven vroeg of laat te maken met levensvragen, maar niet iedereen heeft dezelfde vragen. Ook de manier waarop mensen met deze vragen omgaan verschilt. Cultuur, religie en levensbeschouwing kunnen hierbij een belangrijke rol spelen. In contact met cliënten kan onbekendheid bij zorgmedewerkers met de eigen levensovertuiging en die van de cliënt tot misverstanden zorgen. Als basis is een open en belangstellende houding het belangrijkste en de bereidheid om vragen te stellen over wat je niet weet.
Terug naar boven
Levensvragen zijn de vragen die we onszelf stellen in het proces van zowel dagelijkse als existentiële zingeving.
Alledaagse zingeving
Naast de grote vragen over het leven, gaat zingeving meestal over ons dagelijkse bestaan. In dit proces gaat het om heel wezenlijke en op het eerste gezicht eenvoudige vragen. Over hoe je je gewaardeerd en gezien voelt in je sociale omgeving, of je leuke of interessante activiteiten en ontmoetingen in het vooruitzicht hebt, of je het gevoel hebt zelf invloed te hebben op je dagindeling bijvoorbeeld.
Zingeving
Zingeving is een proces dat in ieder mens, oud en jong, plaatsvindt: dag in, dag uit. Het gaat over betekenis zoeken, je positie in de wereld om je heen bepalen, je leven als zinvol ervaren. ‘Zingeving is een proces van oriëntatie of heroriëntatie op en in het leven.’ Dat kan godsdienstig of religieus geïnspireerd zijn, maar dat hoeft niet.
Vaak gebeurt zingeving automatisch zonder dat je het zelfs in de gaten hebt. Maar er zijn ook fasen in het leven waarin je je heel bewust bent van dit proces. Bijvoorbeeld wanneer je na een lang huwelijk je partner verliest, werkloos wordt, je vertrouwde huis moet verlaten of een echtscheiding doormaakt. Ofwel ‘wanneer de zinbeleving stagneert, bijvoorbeeld wanneer het leven problematisch is en er verandering nodig is, of wanneer iemand een gevoel van leegte heeft doordat diepere behoeften onbevredigd blijven, of wanneer iemand getroffen wordt door een ernstige levenservaring’. Ook vreugdevolle ervaringen zoals een geboorte of huwelijk leiden vaak tot bewuste zingevingservaringen en tot levensvragen.
Terug naar boven
Ouderen leven in de laatste fase van hun leven, ze ‘leven naar het einde toe’. Bij ouderen die mentaal of fysiek hulpbehoevend zijn, geldt dit nog sterker. Ze ervaren vaker verlies. Het is belangrijk dat je beseft dat ook zij een dag van morgen en dus een toekomst voor zich hebben. De behoefte aan eigenwaarde, verbondenheid en samenhang blijft bestaan. Belangrijke zingevingsbehoeften in deze levensfase en de vragen die daarbij horen, zijn:
- Behoefte aan doelgerichtheid
Heb je iets positiefs in het vooruitzicht, kun je ergens naartoe werken en leven?
- Behoefte aan morele rechtvaardiging
Is het eigen leven terugkijkend de moeite waard geweest, kun je er achter staan? En in het heden: is de manier waarop je nu in het leven staat te rechtvaardigen? Bijvoorbeeld als je erg afhankelijk bent van anderen.
- Eigenwaarde
Hou je nog een gevoel van eigenwaarde wanneer je lichamelijke vermogens afnemen en de afhankelijkheid van anderen groot wordt? Wanneer bekenden en geliefden overlijden die je erkenden in wie je vroeger was? Wanneer je vergeetachtig wordt?
- Competentie
Kun je ondanks lichamelijke of geestelijke achteruitgang nog voldoende invloed op je eigen leven uitoefenen?
- Begrijpelijkheid
Kun je tot een voor jezelf duidelijk verhaal komen over het leven en de huidige situatie? Is de leefsituatie veilig en vertrouwd wanneer je in de war bent?
- Verbondenheid
Heb je in voldoende mate verbondenheid met anderen, ook wanneer je eigen kring kleiner wordt?
- Transcendentie
Kijken naar het einde van het leven, nadenken over wat er na de dood gebeurt, steun en kracht krijgen van iets dat groter is dan jezelf.
Het vervullen van deze zingevingsbehoeften, het zingevingsproces en de levensvragen daarbij, speelt zich vaak op het alledaagse niveau af. Het zingevingsproces kan binnen of buiten de kaders van religie en levensbeschouwingen plaatsvinden.
Bij een deel van de huidige generaties ouderen gaan met het ouder worden de vastgestelde antwoorden steeds meer knellen Dit zijn mensen die vaak opgroeiden en leefden binnen strakke levensbeschouwelijke kaders die de zin van het leven voorschreven. Ook zijn er ouderen die zich juist in hun jeugd van deze kaders hebben losgemaakt en dat als gemis ervaren wanneer ze te maken krijgen met levensvragen en geen antwoord weten te vinden. Weer andere ouderen zijn houvast blijven vinden binnen de kaders waarin ze opgroeiden. Voor de zorgmedewerker is het belangrijk om aan te sluiten bij en af te stemmen op de manier waarop de oudere in het leven staat.
Terug naar boven
Zorgmedewerkers krijgen, vaak terloops, te maken met levensvragen van ouderen. Werkdruk en werkmethoden zorgen ervoor dat hier vaak minder aandacht aan kan worden gegeven. Soms is het ook moeilijk om op deze vragen in te gaan omdat men er zich geen raad mee weet of omdat de vraag achter de vraag niet herkend wordt. Het omgaan met hulpbehoevende ouderen kan zorgverleners machteloos doen voelen en bij hen zelf ook vragen oproepen naar de zin van het leven.
Belangrijk om er voor iemand te zijn
Het is niet direct nodig om uitgebreide kennis te hebben over levensvragen of levensbeschouwingen. Het is belangrijker om van betekenis te zijn voor de cliënt en om het contact aan te gaan. Voor de ene persoon is dit makkelijker dan voor de andere. Organisaties kunnen medewerkers faciliteren. Bijvoorbeeld door deskundigheidsbevordering via een geestelijk verzorger, of door in leefzorgplanbesprekingen ruimte te bieden voor een gesprek over het levensverhaal van de oudere.
Levensvragen en seksuele diversiteit
Een tekort aan gevoeligheid en respect voor homoseksuele, lesbische, biseksuele en transgender cliënten kan leiden tot een gevoel van uitsluiting en zinloosheid. Op www.rozezorg.nl staat informatie over wat een organisatie kan doen om vooroordelen tegen te gaan en te komen tot een organisatie waar iedereen wil verblijven en werken. Zie ook alle aanbevelingen in de Kwaliteitsstandaard Levensvragen
Terug naar boven
Terug naar boven
Terug naar boven
Verder lezen
Terug naar boven