Vraag uit de praktijk: Welke mogelijkheden van digitale zorg zijn er voor mensen met dementie?
Gepubliceerd op: 12-02-2024
Om goede zorg te leveren, heb je het nodig dat er betrouwbare informatie beschikbaar is én dat die informatie makkelijk vindbaar en toepasbaar is. Vilans is daarom gestart met het ophalen van 'kennisvragen' bij zorgmedewerkers. Om te weten over welke onderwerpen zij meer willen weten, zodat juist die kennis gebundeld kan worden. Op deze pagina drie vragen uit de praktijk over de inzet van digitale zorg.
- Welke nieuwe technologieën kunnen worden ingezet bij cliënten thuis?
- Welke mogelijkheden van digitale zorg bestaan er voor mensen die zich in een vergevorderd stadium van dementie bevinden?
- En welke vormen van domotica zouden standaard aanwezig moeten zijn in de thuissituatie van ouderen?
In toenemende mate wonen mensen met gevorderde dementie zelfstandig thuis of zelfstandig in een wooncomplex voor ouderen. Dit zijn dan vaak mensen met een Wet langdurige zorg-indicatie voor opname in een verpleeghuis, die toch langer zelfstandig blijven wonen met een Volledig Pakket Thuis (VPT) of een Modulair Pakket Thuis (MPT). Het betreft dan de indicatie VV-5 intensieve dementiezorg. Dit zijn mensen met gevorderde dementie, ook alleenwonenden, die een aantal jaren geleden toch in het verpleeghuis zouden zijn opgenomen. In het kader van het woonzorgbeleid (WOZO-beleid) blijft een deel van deze groep zelfstandig wonen.
Welke mogelijkheden van digitale zorg bestaan er voor mensen die zich in een vergevorderd stadium van dementie bevinden en thuis/zelfstandig wonen?
In de onderstaande infographic zie je welke digitale zorg toegepast kan worden tijdens iedere fase van dementie:
- De volledige infographic vind je op de pagina: Technologie bij dementie thuis: de beschikbare technologieën
Als het gaat om digitale zorg voor mensen met gevorderde dementie gaat het om de technologieën die doorlopen tot in de linkerkolom laatste fase dementie, de met groen aangeduide zorgtechnologieën. Dit zijn:
- Ongevallenmelding en leefstijlmonitoring
- GPS-tracker
- Elektronisch toegangsbeheer
Met name de eerste technologie - leefstijl- of leefpatroonmonitoring & ongevallen melding - is inmiddels belangrijk gebleken om mensen met gevorderde dementie op verantwoorde wijze zelfstandig thuis te kunnen laten wonen. Wel belangrijk: deze technologie is alleen toepasbaar bij alleenwonenden.
Er zijn inmiddels 2 zorgorganisaties die leefstijlmonitoring min of meer verplicht toepassen bij mensen met een Volledig Pakket Thuis (VPT) op basis van een VV-5 indicatie en alleenwonend zijn. Alleen dan is het VPT op verantwoorde wijze mogelijk.
Wat is leefstijlmonitoring?
Leefstijlmonitoring is een vorm van zorgdomotica: er worden sensoren verspreid in de woning aangebracht met erachter een analyserend computerprogramma. Het is deze vorm van zorgdomotica die standaard aanwezig zou moeten zijn in de thuissituatie van thuiswonende mensen met een VV-5 indicatie intensieve dementiezorg en alleenwonend.
Let op: Het is ook toepasbaar en zou standaard aanwezig moeten zijn voor dezelfde doelgroep die bijvoorbeeld in een voormalig verzorgingshuis (woonzorgcentrum) alleen woont én buiten het groepswonen voor mensen met dementie. Dat wil zeggen buiten de veel voorkomende woonvorm van 8 tot 12 cliënten in een groep met een gemeenschappelijke woonkamer.
Voor cliënten die in het groepswonen gehuisvest zijn is leefstijlmonitoring niet toepasbaar, onder andere om technische redenen: de cliënt verblijft dan overdag en ’s avonds langdurig in de gemeenschappelijke woonkamer. Alleen ’s nachts verblijft men langer op de eigen kamer. Er is dan een andere zorgdomotica-technologie toepasbaar, namelijk alleen een geavanceerde, doorontwikkelde bedsensor voor onder de matras. Een systeem voor leefstijlmontoring heeft een dergelijke bedsensor in zijn versie voor het VPT of het MPT wel in het sensorenpakket zitten. Maar alléén een bedsensor schiet tekort bij zelfstandig wonenden, die in principe ook overdag en ’s avonds op het eigen appartement verblijven.
Vervanging van actieve personenalarmering (alarmknop)
Omdat in het systeem voor leefstijlmonitoring ook noodsituatiedetectie (ongevallenmelding) en dwaaldetectie (melding verlaten woning) is opgenomen vervangt het in principe actieve personenalarmering, een alarmknop als mensen in het stadium van gevorderde dementie zijn gekomen. Een alarmknop is namelijk dan niet meer toepasbaar door de volgende risicovolle beperkingen:
- Vergeten de alarmknop te dragen.
- Als de alarmknop wordt gedragen, niet meer goed kunnen handelen op het moment dat een noodsituatie zich voordoet. Dit wil bijvoorbeeld zeggen niet op de knop drukken na een valpartij.
- Mogelijke situatie in de praktijk: Als een cliënt op de knop drukt dit vervolgens herhaaldelijk blijven doen, omdat de cliënt vergeten is dat hij of zij al op de knop heeft gedrukt (verdwenen kortetermijngeheugen).
- De spreekluisterverbinding is niet meer bruikbaar.
Personenalarmering is wel bruikbaar en dan eigenlijk een standaard voorziening voor mensen met ernstige somatische klachten die met een VPT of MPT zelfstandig blijven wonen na een indicatie voor opname.
Erkenning door zorgkantoren en zorgverzekeraars van leefpatroonmonitoring
Leefstijl- of leefpatroonmonitoring inclusief ongevallenmelding wordt sinds eind 2023 erkend door de zorgkantoren die voor de Wet langdurige zorg verantwoordelijk zijn en door de zorgverzekeraars die voor de wijkverpleging onder de Zorgverzekeringswet verantwoordelijk zijn. Dit betekent bijvoorbeeld dat bij een Modulair Pakket Thuis deze technologie gefinancierd wordt door het zorgkantoor. Diverse zorgkantoren zijn hiermee gestart.
In de procedure bij Zorgverzekeraars Nederland worden ook concrete producten getoetst. Tot nu toe is er één product door de toetsing gekomen. Lees het evaluatieverslag op de website van Sensara. Kijk ook op de website van de vliegwielcoalitie van Patiëntenfederatie Nederland. De patiëntenfederatie heeft leefstijlmonitoring op basis van een democratisch keuzeproces uitgekozen als op te schalen digitale zorg in de wijkverpleging (Zorgverzekeringwet) naast de medicijndispenser.
GPS-tracker en leefcirkels XL
Een GPS-tracker wordt bij thuiswonende mensen met gevorderde dementie noodzakelijk bij dwaalneigingen en wegloopgedrag. Het wordt ook in toenemende mate in verpleeghuizen toegepast vanuit het open-deuren-beleid van Vilans. GPS-trackers komen dan in de plaats van de zogenoemde dwaalpreventie leefcirkels. Hierbij mogen bepaalde bewoners wel door bepaalde strategische deuren, maar andere bewoners niet. Door middel van een polsbandje (dat is géén GPS-tracker) wordt de deur bij nadering voor hen gesloten gehouden. Het toepassen van GPS-trackers voor de bewoners van een verpleeghuis of een wooncomplex zelfstandig wonen wordt aangeduid als externe leefcirkels of leefcirkels XL. Zoals de aanduiding 'XL' ook wel aangeeft: met een extra grote bewegingsruimte buiten het gebouw door middel van wandelzones die op een elektronische kaart zijn ingetekend. Overschrijding van de grens van de wandelzone geeft een melding. Zie hieronder een voorbeeld, waarbij de grotere zone om een verpleeghuislocatie is gelegd en de kleinere zone bedoeld is voor een bewoner die in de wijk woont.
GPS-technologie kent zijn beperkingen, met name bij deze wandelzones. Een goed geschikte, optimale GPS-tracker voor mensen met gevorderde dementie is helaas tot nu toe niet of beperkt beschikbaar op de Nederlandse markt. Vandaar dat 8 zorgorganisaties in de regio Zwolle aan de slag zijn gegaan om GPS-trackers specifiek voor mensen met gevorderde dementie uit het buitenland maar binnen Europa te selecteren en te testen. Dit loopt nog en wordt aangeduid als leefcirkels XL, GPS-trackers voor mensen met gevorderde dementie.
Elektronisch toegangsbeheer
Hier wordt een voorziening mee bedoeld waarmee zorgverlening snel de woning binnen kan na een melding van bijvoorbeeld de ongevallenmelding vanuit een systeem voor leefstijlmonitoring of actieve personenalarmering. Anders heeft deze ongevallenmelding immers weinig zin. Het kan de vorm hebben van een sleutelkluis die door middel van een app door de zorgverlening wordt geopend of een elektronisch slot die via een app wordt geopend. De autorisatie voor het openen van een voordeur door een zorgmedewerker wordt naar de app gezonden als de zorgmedewerker onderweg is naar de woning.
Intramuraal groepswonen voor mensen met dementie: geavanceerde bedsensor
Een deel van de mensen met gevorderde dementie met een indicatie VV-5 wordt (na een periode) wel opgenomen in het verpleeghuis. Deze cliënten komen dan meestal terecht in het kleinschalig groepswonen: 8 tot 12 cliënten in een groep met een gemeenschappelijke woonkamer. Omdat men in principe de hele dag en avond in de gemeenschappelijke woonkamer verblijft en alleen ’s nachts alleen op de eigen kamer is gaat het hier om een vorm van zorgdomotica of een hulpmiddel voor toezicht die alleen in de nacht wordt toegepast. Bij mensen met gevorderde dementie komt nachtelijke onrust veel voor. Digitale zorg die hiervoor inmiddels op vrij grote schaal wordt toegepast is een geavanceerde, doorontwikkelde bedsensor: in de vorm van een plank onder de matras met hierin een reeks sensoren van twee verschillende typen en hierachter een analyserend computerprogramma. Hier hoort dan ook een app bij, waarop naast de uitbedmelding ook het slaap-/waakritme is te volgen.
Let op:
- Een sensor in de vorm van een plank onder de matras die bijvoorbeeld slechts één druksensor omvat wordt hier niet toegerekend. Het lijkt van de buitenkant hetzelfde, maar is het niet.
- Een geavanceerde bedsensor vervangt de zogenoemde 'bedpaal': een enkele bewegingssensor op een standaard naast het bed. De vervangende geavanceerde bedsensor geeft (veel) minder valse meldingen. Herhaaldelijk is aangetoond dat met deze technologie de nachtzorg minder nachtelijke rondes gaat lopen, waardoor er minder nachtelijke verstoring is bij de cliënten.
Daarnaast wordt meer persoonsgerichte zorg mogelijk op basis van de data die de app laat zien: bijvoorbeeld pas aankleden als iemand echt wakker is in plaats van vaste rondes hiervoor.
In de procedure bij Zorgverzekeraars Nederland is tot nu toe één dergelijke bedsensor door de toetsing heen gekomen: Momo Medical
Deel deze pagina via:
