Welke digitale zorg is er voor mensen met dementie?
Gepubliceerd op: 12-02-2024
Vilans heeft 'kennisvragen' opgehaald bij zorgmedewerkers. Dit, om te weten over welke onderwerpen zij meer willen weten. En zodat deze kennis vervolgens gebundeld kan worden. Op deze pagina beantwoorden we drie van deze vragen over de inzet van digitale zorg.
Om welke vragen gaat het?
- Welke nieuwe technologieën kun je gebruiken voor cliënten thuis?
- Wat is er mogelijk met digitale zorg voor mensen met gevorderde dementie?
- En welke vormen van domotica zouden standaard aanwezig moeten zijn bij ouderen thuis?
Langer thuis met dementie
Steeds meer mensen met gevorderde dementie wonen zelfstandig. In een eigen woning of in een wooncomplex voor ouderen. Vaak hebben deze mensen een indicatie voor opname in een verpleeghuis vanuit de Wet langdurige zorg (Wlz). Het gaat dan om de indicatie VV-5 intensieve dementiezorg: mensen met gevorderde dementie, ook alleenstaanden.
Een aantal jaar geleden werd deze groep nog standaard opgenomen in het verpleeghuis. Maar nu blijft een deel van deze mensen langer zelfstandig wonen met een Volledig Pakket Thuis (VPT) of een Modulair Pakket Thuis (MPT). Deze verandering heeft te maken met het nieuwe woonzorgbeleid vanuit het WOZO-programma (Wonen, Ondersteuning en Zorg voor Ouderen).
Welke digitale zorg is er voor mensen met vergevorderde dementie die zelfstandig wonen?
In deze infographic zie je welke digitale zorg je kunt toepassen per fase van dementie. In de rechterkolom van de infographic staan de technologieën voor mensen met gevorderde dementie. Dit zijn:
- ongevallenmelding en leefstijlmonitoring
- gps-tracker
- elektronisch toegangsbeheer
Vilans
Leefstijlmonitoring: belangrijk voor zelfstandigheid
Vooral leefstijlmonitoring is een belangrijke technologie om mensen met gevorderde dementie op een veilige manier zelfstandig thuis te laten wonen. Houd er wel rekening mee dat deze zorgtechnologie alleen voor alleenwonende cliënten is.
Tot nu toe passen 2 zorgorganisaties leefstijlmonitoring min of meer verplicht toe bij een VPT voor mensen met een VV-5 indicatie die alleen wonen. Alleen zo kun je het VPT verantwoord aanbieden.
Wat is leefstijlmonitoring?
Leefstijlmonitoring is een vorm van zorgdomotica. Het werkt met sensoren verspreid door de woning die in verbinding staan met een computerprogramma voor analyses.
Leefstijlmonitoring zou standaard in huis moeten zijn bij thuiswonende mensen met een VV-5 indicatie intensieve dementiezorg die alleen wonen.
Let op: Je kunt leefstijlmonitoring ook toepassen voor deze doelgroep als zij alleen wonen in bijvoorbeeld een voormalig verzorgingshuis (woonzorgcentrum) en buiten groepswonen voor mensen met dementie. Ook daar zou het standaard aanwezig moeten zijn. Dus buiten de veelvoorkomende woonvorm van 8 tot 12 cliënten in een groep met een gedeelde woonkamer.
Leefstijlmonitoring niet voor groepswonen
Leefstijlmonitoring is niet mogelijk voor cliënten die in een groep wonen. Dit heeft er onder andere mee te maken dat de cliënt overdag en 's avonds lang in de gedeelde woonkamer zijn. Alleen 's nachts zijn ze langer op de eigen kamer. Leefstijlmonitoring heeft daardoor geen zin.
Er is voor groepswonen wel een andere vorm van zorgdomotica mogelijk: een doorontwikkelde bedsensor voor onder de matras. Bij een systeem voor leefstijlmonitoring voor het VPT of het MPT zit zo'n bedsensor wel in het sensorenpakket. Maar alleen een bedsensor is niet genoeg voor ouderen die zelfstandig wonen en normaal gesproken de hele dag in hun appartement zijn.
Vervanging van actieve personenalarmering (alarmknop)
In het systeem voor leefstijlmonitoring is ook noodsituatiedetectie (ongevallenmelding) en dwaaldetectie (melding verlaten woning) opgenomen. Daarom vervangt leefstijlmonitoring normaal gesproken actieve personenalarmering, een alarmknop voor mensen met gevorderde dementie.
Een alarmknop is dan geen geschikte oplossing meer door de volgende risico's:
- De cliënt vergeet de alarmknop te dragen.
- De cliënt kan niet meer goed reageren op een noodsituatie, zoals op de knop drukken na een valpartij.
- De cliënt heeft geen kortetermijngeheugen meer en blijft daardoor op de knop indrukken.
- De spreekluisterverbinding werkt niet meer.
Personenalarmering kun je nog wel gebruiken voor cliënten met gevorderde dementie. Het is eigenlijk standaard voor mensen met ernstige lichamelijke klachten die zelfstandig blijven wonen met een VPT of MPT na een indicatie voor opname.
Leefstijlmonitoring erkend door zorgkantoren en zorgverzekeraars
Leefstijlmonitoring of leefpatroonmonitoring inclusief ongevallenmelding wordt sinds eind 2023 erkend. Zowel door de zorgkantoren die voor de Wlz verantwoordelijk zijn als door de zorgverzekeraars die voor de wijkverpleging onder de Zorgverzekeringswet (Zvw) verantwoordelijk zijn.
Dit betekent bijvoorbeeld dat deze technologie gefinancierd wordt door het zorgkantoor bij een MPT. Verschillende zorgkantoren zijn hiermee gestart.
Toetsing van leveranciers leefstijlmonitoring
Zorgverzekeraars Nederland beoordeelt leveranciers van de technologie op belangrijke eisen voor gebruik in de zorg. Het product van Sensara is tot nu toe als enige door de toetsing gekomen. Download het evaluatieverslag over leefpatroonmonitoring van Zorgverzekeraars Nederland (pdf).
Daarnaast heeft Patiëntenfederatie Nederland leefstijlmonitoring democratisch gekozen als op te schalen digitale zorg in de wijkverpleging (Zvw), naast de medicijndispenser. Lees het nieuwsbericht over deze verkiezing.
Gps-tracker en externe leefcirkels
Heeft een cliënt die thuis woont met gevorderde dementie last van dwaalneigingen en wegloopgedrag? Dan is een gps-tracker noodzakelijk. Ook steeds meer verpleeghuizen passen het toe vanuit open-deuren-beleid.
Gps-trackers vervangen de zogenoemde dwaalpreventie leefcirkels. Hierbij mogen sommige bewoners wel door bepaalde deuren, maar andere bewoners niet. Door een polsbandje (dat is géén gps-tracker) blijft de deur gesloten als ze in de buurt komen.
Externe leefcirkels
Bij gps-trackers voor bewoners van een verpleeghuis of wooncomplex voor zelfstandigen hebben we het over externe leefcirkels of leefcirkels XL.
Hierbij gaat het om een extra grote bewegingsruimte buiten het gebouw. Dit is mogelijk door wandelzones die ingesteld zijn op een elektronische kaart. De zorgverlener krijgt een melding als een cliënt over een grens gaat.
In deze afbeelding zie je een voorbeeld van externe leefcirkels. Hierbij ligt de grotere zone om een verpleeghuislocatie. De kleinere zone is bedoeld voor een bewoner die in de wijk woont.
Zorgorganisatie IJsselheem
Zoektocht naar betere gps-trackers
Gps-technologie werkt niet in alle situaties even goed, vooral niet bij wandelzones. Er is helaas geen gps-tracker (goed) verkrijgbaar in Nederland die ideaal is voor mensen met gevorderde dementie.
Daarom gingen 8 zorgorganisaties in de regio Zwolle op zoek naar gps-trackers speciaal voor mensen met gevorderde dementie. Met het project Leefcirkels XL selecteren en testen ze gps-trackers binnen Europa. Lees meer over externe leefcirkels.
Elektronisch toegangsbeheer
Elektronisch toegangsbeheer is een zorgtechnologie waarmee zorgverleners snel de woning binnen kunnen komen na een melding. Bijvoorbeeld bij een ongevallenmelding vanuit een systeem voor leefstijlmonitoring of actieve personenalarmering. Anders heeft deze ongevallenmelding namelijk weinig zin.
Het kan op verschillende manieren werken. Een mogelijkheid is een sleutelkluis die je via een app moet openen. Maar het kan ook een elektronisch slot zijn dat je via een app opent. De autorisatie om de voordeur te openen wordt naar de app gezonden als de zorgmedewerker onderweg is. Lees meer over elektronisch toegangsbeheer.
Digitale zorg voor mensen met gevorderde dementie in een woongroep
Een deel van de mensen met gevorderde dementie met een indicatie VV-5 wordt (na een tijd) wel opgenomen in het verpleeghuis. Deze cliënten komen dan meestal terecht in een kleinschalige woongroep van 8 tot 12 cliënten met een gedeelde woonkamer.
Bewoners blijven normaal gesproken de hele dag en avond in de gedeelde woonkamer. Alleen 's nachts zijn ze op hun eigen kamer. Daarom heb je hier een vorm van zorgdomotica of hulpmiddel voor toezicht nodig voor alleen de nacht.
Geavanceerde bedsensor
Bij mensen met gevorderde dementie is er veel onrust in de nacht. Hiervoor gebruiken zorgverleners vrij vaak een geavanceerde bedsensor. Deze bedsensor heeft de vorm van een plank onder de matras. In dit apparaat zitten verschillende sensoren van 2 typen.
De bedsensor is verbonden met een computerprogramma voor analyses. Er hoort dan ook een app bij. In die app kun je naast de uitbedmelding ook het ritme van waken en slapen volgen.
Tot nu toe is alleen de bedsensor van Momo Medical door de toetsing van Zorgverzekeraars Nederland gekomen. Lees meer over de bedsensor.
Houd hier rekening mee bij de bedsensor
- Een sensor in de vorm van een plank onder de matras met bijvoorbeeld maar 1 druksensor is niet hetzelfde. Het lijkt erop van de buitenkant, maar het werkt anders.
- Een geavanceerde bedsensor vervangt de zogenoemde 'bedpaal': een enkele bewegingssensor op een standaard naast het bed. De geavanceerde bedsensor geeft minder valse meldingen. Het is steeds gebleken dat met deze technologie de nachtzorg minder nachtelijke rondes hoeft te lopen. Daardoor zijn er minder nachtelijke verstoringen voor de cliënten.
- Er is meer persoonsgerichte zorg mogelijk door de data in de app. Bijvoorbeeld iemand pas aankleden als die persoon echt wakker is in plaats van tijdens vaste rondes.