Een uitbraak: Wie doet er wat? En wat moet als eerste?

Gepubliceerd op: 07-12-2023

Stel dat een bewoner in een verpleeghuis besmet is met een bacterie of virus. Wat doe je dan? En wie doet wat? De handreiking ‘Uitbraakmanagement’ van Verenso biedt handvatten. Hoe werkt deze handreiking in de praktijk? Een voorbeeld.

Paul van Houten, gepensioneerd specialist ouderengeneeskunde en Merel Bertens van Verenso, projectmedewerker ‘Samen werken aan infectiepreventie’ nemen je mee in een voorbeeld. Het gaat in dit voorbeeld om de eerste fase van paraatheid en de tweede fase van signaleren en vaststellen, zie kader Handreiking Uitbraakmanagement. Paraatheid gaat over voorbereid zijn op een uitbraak.

Voorbeeld van een mogelijke uitbraak

Stel dat er bij 1 bewoner in een verpleeghuis MRSA is vastgesteld. MRSA (Meticilline-resistente Staphylococcus aureus) is een bacterie die niet reageert op de meest gebruikte antibiotica. Dat noemen we resistent.

Een persoon die drager is van MRSA hoeft niet ziek te zijn en er kunnen meerdere dragers zijn. Er is geen risico op overlijden, wel zitten er allerlei vervelende gevolgen aan een uitbraak van MRSA. Welke stappen volgen?

Stap 1. Doe een kringonderzoek

Bij een kringonderzoek kijk je wie er in de omgeving van de besmette persoon het meeste risico heeft gelopen op ook een besmetting. Bij MRSA zijn dat meestal de mensen met open wondjes of een katheter. Maar ook personeel kan besmet zijn. In dit voorbeeld gaat het om 2 bewoners en een verzorgende met MRSA. Er is dus een uitbraak.

Stap 2. Stel een uitbraakteam samen

De specialist ouderengeneeskunde (SO) meldt de uitbraak aan het management. Het management zorgt voor een uitbraakteam. Het handigste is om een team samen te stellen op locatieniveau. Dit komt door het risico op besmetting buiten de afdeling.

Wie komen er in het team?

De manager van de locatie leidt het team. Dat is belangrijk, ook omdat er ethische vragen zijn. Het management moet de besluiten dragen. Dat betekent dat zij de besluiten ondersteunen.
Een SO of een arts infectieziektenbestrijding van de GGD als er geen SO is.
Een deskundige infectiepreventie om het protocol goed uitgevoerd te krijgen.
Een facilitair medewerker, want maatregelen hebben invloed onder meer op eten en schoonmaken.
Een medewerker van de afdeling.
Iemand die verslag legt van besluiten, zoals een secretaresse of beleidsadviseur.
Communicatieadviseur. Communicatie is belangrijk, omdat er veel vragen zullen zijn, ook vanuit familie. Ook is het van belang dat mensen weten waar ze met hun vragen terecht kunnen.
Medisch microbioloog om de resultaten op de juiste manier te begrijpen en uit te leggen.

Stap 3. Communiceer naar familie en externe partijen

Wie informeer je buiten het verpleeghuis over de uitbraak? Je informeert familie en een aantal externe partijen. De manager moet opdracht geven aan de arts om melding van de uitbraak te doen bij: GGD, RIVM (SO-ZI/AMR) en MUIZ (meldingen uitbraken infectieziekten).

Stap 4. Regel financiën

Bij veel uitbraken heb je als organisatie of locatie recht op boven-budgettaire vergoeding. Dat budget heb je nodig voor het kopen van allerlei spullen om de uitbraak terug te kunnen dringen. Melding van de uitbraak doe je bij SO-ZI/AMR om de vergoeding te kunnen krijgen. De verslaglegging is van groot belang voor het verkrijgen van de vergoeding.

Stap 5. Besluit over volgende stap

Wanneer je de resultaten hebt van het kringonderzoek, besluit het uitbraakteam over de volgende stap. In het verpleeghuis is er een opendeuren-beleid. Bij MRSA is iedereen testen het meest effectief om de uitbraak terug te kunnen dringen.

Daarna kijk je wie van de besmette mensen behandelbaar is en wie niet. En je bespreekt of je de besmette mensen wel of niet bij elkaar zet. Dat heeft veel impact op de levens van deze bewoners. Dit ethische dilemma bespreek je onder meer met cliëntenraden. Vaak wordt wel voor deze oplossing gekozen, omdat het personeel namelijk ook besmet kan raken en blijven. Daardoor kan iemand mogelijk diens beroep niet meer doen.

Let op: Houd rekening met AVG

Het testen van personeel loopt meestal via de bedrijfsarts, als deze arts voor dit doel beschikbaar is. Je kunt het testen van het personeel ook uitbesteden aan een organisatie. Houd er rekening mee dat de organisatie of bedrijfsarts de medewerker om toestemming moet vragen om de resultaten met het verpleeghuis te mogen delen.

Met deze stappen heb je alvast een goed begin gemaakt. Lees in het kader meer over de handreiking en het belang van een goede voorbereiding. Ga er ook in jouw organisatie mee aan de slag!

Handreiking Uitbraakmanagement

De handreiking is ontwikkeld in samenwerking met Samen werken aan infectiepreventie. Hierin staan handvatten en maatregelen voor zorgorganisaties. Met deze handreiking kun je een passend uitbraakmanagement opstellen en voorbereid zijn op een uitbraak. Dat is belangrijk, want een uitbraak is er altijd plotseling. Je moet als locatie of organisatie veel regelen. In de handreiking vind je per fase van een uitbraak de randvoorwaarden, en taken en verantwoordelijkheden van alle betrokkenen. Veel disciplines gaan met elkaar samenwerken.

Een goede voorbereiding op uitbraken in de fase van paraatheid is dus heel belangrijk. De uitbraak wordt op deze manier snel in kaart gebracht. Daarna kan deze op een goede manier bestreden worden. Let er bij het managen van uitbraken ook op dat de maatregelen in een goede verhouding staan tot de risico’s van het ziektebeeld en tot de kwaliteit van leven van bewoners of cliënten. Dat zijn ethische keuzes.

Hier vind je de handreiking. Wil je meer weten over hoe je deze handreiking kunt gebruiken? Beluister dan ook eens deze podcast over uitbraakmanagement.

Welke gevolgen kan een MRSA-besmetting hebben?

Benieuwd welke negatieve gevolgen een MRSA-besmetting kan hebben? Bekijk dan onderstaande video waarin verzorgende IG Antoinette Bosman-van Hoeflaken haar persoonlijke verhaal vertelt over een MRSA-besmetting die ze opliep.

Doe mee aan Samen werken aan infectiepreventie

Wil je aan de slag met het verbeteren van hygiënisch werken en het voorkomen van infecties? Het programma ‘Samen werken aan infectiepreventie’ ondersteunt jouw organisatie daar graag bij. Gedragsverandering en samenwerking staan in de aanpak centraal. Heb je interesse? Lees meer over het programma op de website van Vilans.

Tips norovirus

In de herfst- en wintermaanden is de kans dat het norovirus (buikgriep) weer op je pad komt een stuk groter. Wat kun je doen om zo min mogelijk risico te lopen op het krijgen of verspreiden van noro? Bekijk de 9 praktische tips.

Dit artikel is geschreven naar aanleiding van de ‘Inspiratiebijeenkomst: aan de slag met hygiëne en gedrag’ op 6 november 2023. Paul van Houten en Merel Bertens gaven een workshop over uitbraakmanagement.