Aan de slag met sociale netwerken: na 10 jaar nog even actueel

Gepubliceerd op: 15-01-2024

Wat werk betreft gaan mijn gedachten terug naar 2014, toen publiceerden Vilans, Movisie en ActiZ de publicatie ‘Aan de slag met sociale netwerken. De 44 meest bekende methoden verzameld.’ De inhoud is nog steeds ontzettend relevant, daarom brengen we 10 jaar later een vernieuwde versie uit.  

Deze publicatie bleek een succes en in de loop van de jaren bleven er vragen over komen. Het leek mij en de andere ontwikkelaars daarom een goed idee om een nieuwe versie uit te brengen. Dit keer geen opsomming van losse methoden, maar een geclusterde weergave met verschillende denkrichtingen rondom het in kaart brengen, uitbreiden en versterken van het netwerk.

Wmo en het sociale netwerk

Het sociale netwerk stond in 2014 volop in de belangstelling. De nieuwe, uitgebreide Wmo kwam eraan en gemeenten kregen er nieuwe zorgtaken bij. Aandacht voor het sociale netwerk paste helemaal in dat straatje met keukentafelgesprek-vragen als: Wat kunt u nog zelf? Wat kan uw partner doen? Wat kan uw familie oppakken? En wat kunnen uw buren voor u regelen? Een sociaal netwerk leek vooral handig voor zorg en ondersteuning. Het verhaal ging zelfs rond dat ouderen voor het keukentafelgesprek alle foto’s van hun kinderen en kleinkinderen van het dressoir haalden om bij de Wmo-consulent maar niet de indruk te wekken dat er een groot sociaal netwerk was. Want misschien zou je dan helemaal geen professionele hulp krijgen. 

Sociaal netwerk meer dan de oplossing voor zorgvragen

Wat valt er nu op? Het sociale netwerk staat wederom erg in de belangstelling. Het piept en kraakt in de zorg en informele zorg lijkt het toverwoord. Het sociale netwerk wordt nog altijd gezien als een mogelijkheid voor substitutie van formele zorg. Maar het sociale netwerk heeft een eigen waarde en die gaat veel verder dan vervanging van formele zorg. Het sociale netwerk gaat over al je sociale relaties met de mensen om je heen en natuurlijk gaat dat netwerk over zorg. Het gaat ook over er zijn en omkijken naar elkaar, elkaar helpen en steunen als iemand het lastig heeft. En samen zijn en samen leuke dingen doen en ondernemen.

Het gaat over de relatie die je hebt met elkaar. Bijvoorbeeld wederkerig, betekenisvol, omdat je iets gemeen hebt met elkaar. Of omdat je, familie, vrienden buren of collega’s of sportmaatjes bent. Al die sociale rollen zorgen voor betekenisvolle sociale relaties met anderen. Dat zorgt weer voor allerlei activiteiten die je met elkaar onderneemt en dat alles bij elkaar noemen we dan een ‘goed leven’.

Sociaal netwerk cruciaal voor een goed leven

Inmiddels weten we dankzij internationale onderzoeken dat één ding cruciaal is bij het hebben van een goed leven: positieve, betekenisvolle relaties. Dat is ook mijn wens voor het nieuwe jaar. Ik zou daarnaast iedereen die bezig is met het versterken van sociale netwerken aanraden om aan de slag te gaan met sociale netwerken van mensen. Doe het niet ter vervanging van formele of professionele zorg, maar doe het omdat sociale netwerken zorgen voor een goed en gevuld leven met mensen om je heen en met interessante ontmoetingen en activiteiten.

Aan de slag met het sociale netwerk

Het is een valkuil om je te beperken tot het in kaart brengen van het netwerk. Kijk juist samen met iemand waar ontmoetingen mogelijk zijn en waar iemand actief kan zijn. En draai het ook eens om: kijk wat iemand zelf kan betekenen voor een ander. Waar ligt iemands talent en kracht? Ga daarnaar op zoek, in plaats van direct een maatje of vrijwilliger voor iemand te zoeken. Denk ook eens aan het herstellen van oude verwaterde contacten. Het gaat niet om de kwantiteit van het netwerk, want een nieuw contact kan al een wereld van verschil maken voor iemand. Realiseer je wel dat dit niet 1-2-3 voor elkaar is, want relaties opbouwen en onderhouden kost tijd en aandacht.

Goed leven is minder zorg vragen

En misschien is er dan uiteindelijk toch nog een connectie met professionele zorg. Als mensen een beter leven ervaren, gelukkiger zijn en meer mensen om zich heen hebben, dan kan het zo maar eens zijn dat de vraag naar zorg minder wordt en dat mensen dingen zelf oplossen met steun van de anderen om hen heen. Wie weet?