Portrettenreeks Reablement: ‘Bewustwording? Ik nam collega’s eens echt álles uit handen’

Gepubliceerd op: 21-03-2024

Steeds meer zorgorganisaties werken vanuit ‘reablement’ aan zelfredzaamheid, eigen regie en autonomie van hun bewoners. Maar hoe ondersteun je cliënten daar het best bij? En hoe wen je er als zorgmedewerker aan om meer ‘met de handen op de rug’ te werken? In deze portretreeks nemen we je mee langs zorgorganisaties die reablement vertalen naar hun praktijk. Dit keer gaan we in gesprek met een zorgmedewerker bij ZuidOostZorg, werkzaam als Verzorgende Individuele Gezonderheidszorg (VIG’er) en Eerst Verantwoordelijke Verzorger (EVV’er).

Waarom is het volgens jou belangrijk om aan zelfredzaamheid te werken?

‘Ik hoor soms negatieve opmerkingen over reablement en zelfredzaamheid. Zo van: “Betekent dat dan niets meer doen?” Maar dat is niet zo. Door op zelfredzaamheid te focussen reik je de bewoner juist iets aan: zelfstandigheid.

Zorgverleners zorgen vaak nog vanuit gastvrijheid, en dat gaat ook sneller. Maar door bewoners dingen uit handen te nemen, “pak je eigenlijk juist zelfstandigheid af”. Terwijl mensen al zoveel inleveren in het verpleeghuis. We moeten bewoners niet onnodig (nog) afhankelijker maken van ondersteuning, want dan hebben ze minder vrijheid.

We zien bij ZuidOostZorg ook echt dat zelfredzaamheid mensen veel oplevert:

Mensen krijgen meer zelfvertrouwen, en gaan dan steeds een stapje verder: “Ik had niet verwacht dat dit zou lukken, maar het lukte wel. Misschien kan ik nog wel meer”.
Het vergroot de eigenwaarde van bewoners.
Het maakt bewoners minder afhankelijk en geeft ze autonomie terug.

Wat is reablement?

Ouderen wonen langer thuis, en willen zich daar zo goed mogelijk zelf kunnen redden. ‘Reablement’ is sinds een paar jaar dan ook een populair onderwerp in de Nederlandse VVT-sector. Sommige mensen vinden dat oude wijn in nieuwe zakken. Anderen zien in reablement een prachtige moderne ontwikkeling. Maar we kunnen het erover eens zijn dat het werken aan autonomie, eigen regie en zelfredzaamheid van ouderen een mooie manier is om de ouderenzorg persoons- en levensgerichter te maken. En dat is precies wat we met reablement willen bereiken.

Bij reablement bekijken zorgprofessionals samen met ouderen wat zij graag (weer) zelf zouden willen kunnen. Dat gebeurt in de thuiszorg, maar ook steeds vaker in verzorgingshuizen. Wil de cliënt bijvoorbeeld graag minder afhankelijk zijn van het moment waarop de thuiszorg of verzorgende langskomt? Graag (weer) zelf boodschappen kunnen doen? Een oude hobby weer op kunnen pakken? Dan wordt daar een plan voor gemaakt en gekeken naar oefeningen, hulpmiddelen en technologie om dat mogelijk te maken.

Wat inspireert jou om zelfredzaamheid te stimuleren?

‘Bij mij kwam het omslagpunt toen ik een bewoner zag die niets meer kon onthouden, maar fysiek alles nog kon. Ik zag haar bezig zijn in de woonkamer. Ze was oud-verpleegkundige en wilde overal bij helpen. Dat had ze haar hele leven gedaan, dus dat was vertrouwd en maakte haar trots. Vooral die trots raakte mij. Ik ben toen heel kritisch gaan kijken en besefte dat het met kleine dingen begint. Ik ging mezelf steeds meer afvragen: “Waarom doe ík de kleine dingen, zoals koffieschenken?”’

Wat maak je mee in de praktijk rond reablement?

‘Ik ken een bewoner die bijna blind is doordat er in diens hersenen een bepaalde verbinding niet wordt gelegd. We hebben een witte lijn op de vloer gezet die de bewoner kan volgen om zelf van diens kamer naar de woonkamer te lopen. De bewoner kan niets onthouden en vindt de witte lijn niet uit zichzelf. Maar als we de bewoner naar de witte lijn helpen, dan kan deze de weg zelf vinden.

Zelf aankleden lukt deze bewoner niet: kiezen, pakken en een voor een aantrekken van kleren is te moeilijk. Vroeger reikten we alles kledingstuk voor kledingstuk aan. Nu leggen we kleren op volgorde van aankleden neer, en kan de bewoner zichzelf aankleden. Het aankleden gaat nu even snel als eerst, maar ik kan ondertussen iemand anders helpen. En de bewoner voelt zich zelfstandiger op deze manier.’

'Nu leggen we kleren op volgorde van aankleden neer, en kan de bewoner zichzelf aankleden.'

Hoe stimuleer jij de zelfredzaamheid?

‘Ik benadruk dat we het sámen gaan proberen. Dat ik daarbij help. En ik leg ook uit waarom het voor de bewoner fijn zou kunnen zijn om iets zelf te kunnen. Iemand wilde bijvoorbeeld de Medido niet gebruiken, en mij leek het juist een fijne oplossing voor die bewoner. En ik snap het, want ook ík dacht eerst: “het wordt niets met die technologie”, haha. Gaandeweg kwam ik erachter wat de bewoner hielp om de Medido tóch te proberen. Ik legde uit dat de Medido gebruikers meer vrijheid en privacy geeft, want je hoeft niet meer op ons te wachten om je medicijnen op tijd in te nemen. Ik vertelde dat we de Medido samen gingen uitproberen, dat ik zou helpen en dat ik óók nog een paar dingen ging leren van onze zoektocht. En als het niet werkte, dan ook niks aan de hand.

Nou, toen liepen we samen tegen een aantal problemen aan. De beveiliging, zelf naar de woonkamer lopen, en een telefoontje plegen als medicatie te laat was ingenomen. Maar daar hebben we samen mee geoefend, en het is de bewoner gelukt om de Medido goed te gaan gebruiken! Dat vind ik dus heel leuk aan reablement: samen met bewoners zoiets voor elkaar krijgen. Een Yes!-moment.’

Hoe pak je reablement en zelfredzaamheid met je team op?

‘Ik dacht na over hoe ik mijn collega’s tijdens een teamvergadering bewust kon maken van ‘wat het betekent als dingen van je worden overgenomen’. Ik besloot om ze álles uit handen te nemen. Zo had ik de agenda voor iedereen uitgeprint, ondanks dat iedereen die ook zelf bij zich had. Ik deed bij anderen melk in de koffie en reikte hen de koffie aan. Daarbij liet ik mijn collega’s voortdurend merken dat ik het goed bedoelde. Ik was heel vriendelijk. Mijn collega’s vonden het eerst grappig, maar daarna leverde het serieuze gesprekken op. Bijvoorbeeld over de vraag: “Wat betekent het voor mensen om iets zelf te doen?”’

‘Ik dacht na over hoe ik mijn collega’s tijdens een teamvergadering bewust kon maken van ‘wat het betekent als dingen van je worden overgenomen’. Ik besloot om ze álles uit handen te nemen.’

Welke tips heb je voor collega’s?

De mate waarin mensen last hebben van hun aandoening kan per moment of dag verschillen. Soms kan iemand iets wel, dan weer niet. Houd daar rekening mee.
Heb respect voor bewoners. Ze zijn dezelfde mens als vroeger. Dat ze meetellen spreekt voor zich: dat mag niet afhangen van of ze iets wel of niet kunnen.
Ga op zoek naar hulpmiddelen die iemand kunnen helpen. Er is heel veel beschikbaar, meer dan je denkt. Zoals een hulphandje met vork om zelfstandig te eten of een hulphandje om zelfstandig een bladzijde van een boek of tijdschrift om te slaan. Ook zijn er steeds meer robots, die mensen zelfredzamer maken.

Meer informatie?

Lees ook het eerste portret in deze reeks op vilans.nl, of bekijk de pagina ‘Werken aan reablement’ op Zorg voor Beter.
Op de Kennisbank Digitale Zorg vind je kennis over verschillende typen zorgtechnologie. Met onder meer aandacht voor harde en zachte kosten en baten, (best) practices, onderzoek, ervaringen met pilots, financieringsmogelijkheden en in welke context toepassingen waardevol zijn.
Op hulpmiddelenwijzer.nl vind je betrouwbare, onafhankelijke informatie over hulpmiddelen voor ouderen en mensen met een beperking.
Meer weten over reablement bij ZuidOostZorg? Lees hun visie of bekijk de video hier op hun website.