Dilemma 3: Afwijken van het protocol, mag dat?
Gepubliceerd op: 31-12-2019
Iemand met slikproblemen wil genieten van het eten en dus het liefst klein gesneden voedsel. Maar de kno-arts adviseert gemalen voedsel. Volg je het doktersadvies op, of kom je tegemoet aan de wens van de cliënt? Wat zou jij doen? Waarom kies je voor deze aanpak?
Sta eens stil bij jouw keuze in deze situatie, eerst even los van wat anderen, collega’s, het team en de organisatie vinden. Bedenk daarbij dat er niet één goede keuze is. Wat goed is voor de een is niet altijd goed voor de ander. En professionals kunnen hierover ook verschillend denken en eigen afwegingen hebben om iets te doen of te laten. Je moet je handelingskeuze wel kunnen verantwoorden. Daarom is het goed om na te denken over dit soort keuzes en je af te vragen waarom jij vindt dat jouw aanpak bijdraagt aan goede zorg voor deze cliënt. Bespreek dit ook eens met collega’s en andere betrokkenen.
Casus: doktersadvies opvolgen of de wens van de cliënt?
Meneer de Vries woont thuis en krijgt thuiszorg. Hij is een COPD-patiënt en heeft nog maar één long. Meneer heeft slikproblemen en krijgt daarom op advies van de kno-arts gemalen voedsel te eten. Het risico op verslikken is door het gemalen voedsel aanzienlijk kleiner. Meneer De Vries verzet zich hier hevig tegen. Eén van de grootste pleziertjes in zijn leven is nu juist lekker eten en uit eten gaan. Hij zegt: ‘Als mijn tijd komt, komt God me halen’. Meneer de Vries is bang dat zijn kaakspieren verslappen en het gemalen voedsel een grote invloed zal hebben op zijn spreekvermogen en op zijn sociale leven. Hij kan na een voetbalwedstrijd met zijn broer niet meer van een broodje kroket genieten, dat wordt gemalen.
Wat zou jij doen?
Wat zou jij als zorgprofessional doen in deze situatie? Kies een handelingsoptie:
- Ik volg de wens van meneer De Vries en geef hem klein gesneden voedsel. Hij weet wat de risico’s zijn en mag zelf beslissen.
- Ik volg het advies op van de kno-arts. Wel bespreek ik het verzoek met meneer De Vries, wijs hem op de risico’s en probeer hem ervan te overtuigen dat dit het beste is.
- Ik bespreek het verzoek met meneer De Vries en wijs hem nogmaals op de risico’s. Blijft hij bij zijn keuze, dan volg ik die en krijgt meneer De Vries voortaan klein gesneden voedsel. Ik kan mijn beslissing verantwoorden.
- Ik bespreek de situatie met mijn collega’s. We bekijken de situatie van alle kanten en wegen af. De uitkomst van dit overleg is doorslaggevend en kan betekenen: vasthouden aan het advies van de arts, een compromis vinden met alle betrokkenen of de wens van meneer De Vries volgen.
- Anders, namelijk… (formuleer jouw eigen manier van handelen)
Welke keuze je ook maakt, er gaat altijd een visie, wetgeving of een persoonlijke opvatting achter schuil.
Verhelder je dilemma in 4 stappen
Hoe maak je een afgewogen keuze? Deze 4 stappen helpen je op weg:
- Verkennen: wat is er aan de hand? Welke handelingsopties zijn er en wie zijn in deze situatie de betrokkenen?
- Onderzoeken: wat is de ethische vraag of het dilemma? Welke argumenten (waarden, belangen en principes) zijn hier in het spel?
- Afwegen: weeg zorgvuldig af waarom je een bepaalde keuze maakt en wat mogelijke gevolgen zijn voor wie. Wat is het gevolg van jouw handeling of het nalaten daarvan voor de cliënt?
- Besluiten: zoek naar de balans tussen alle (morele) betrokkenen met het oog op goede zorg.
Bron: L.L.E. Bolt e.a. Ethiek in praktijk, 2010
Reflecteer op je keuze
Heb je optie 2 gekozen? Wat was daarvoor de reden?
- Je wilt niet op je geweten hebben dat meneer De Vries stikt door niet-gemalen voedsel tijdens jouw dienst.
- De kno-arts is de deskundige. Zijn oordeel is beslissend. Je legt dit uit aan meneer De Vries en hij zal zich daarbij neer moeten leggen.
- Anders, namelijk…
Ging je voor optie 4? Wat was dan de reden?
- Je voelt je onzeker en weet echt niet wat goed is om te doen: moet je voor meneer De Vries de beslissing nemen om hem te beschermen tegen de risico’s of mag meneer De Vries zelf bepalen wat hij wil met alle risico’s van dien?
- Je vindt het belangrijk dat je vanuit een gedeelde visie aan meneer De Vries kunt uitleggen hoe jullie als team tot dit voorstel zijn gekomen.
- Je voelt je gesteund en steviger in je schoenen staan als collega’s je besluit mee ondersteunen.
- Anders, namelijk…
Welke waarden zijn voor jou belangrijk?
Heb je voor een andere optie gekozen, ga jouw keuze dan na met de vier stappen. Bedenk op welke waarden je jouw opvatting baseert. Welke argumenten en onderliggende waarden zijn voor jou belangrijk? Is dat je persoonlijke visie of een beroepsmatige? Ga na of de onderliggende waarden misschien botsen. Hoe is dat voor de cliënt en zijn familie, zijn dat dezelfde waarden en redenen? Hoe kijken je collega’s hier tegenaan, neem jij een ander standpunt in dan je teamgenoten?
5 handvatten en tips voor een zorgvuldige afweging
Ethische dilemma’s of lastige keuzes ontstaan zodra je in je werk als zorgverlener niet meteen weet wat goed is om te doen. Moeten wij als zorgprofessionals deze beslissing niet overnemen van meneer De Vries, voor zijn eigen veiligheid en bestwil? Of mag hij helemaal zelf bepalen wat en hoe hij eet, ook al kan dit levensgevaarlijke situaties opleveren? Waar ligt de grens, hoe schat je in wat goed is om te doen en hoe kun je jouw keuze verantwoorden? Deze handvatten helpen je met je keuze:
- Download de 5 handvatten en tips voor een zorgvuldige afweging (pdf, zie Downloads)
Dit dilemma is onderdeel van de Handreiking: Ethiek in de zorg.
Downloads
Deel deze pagina via:
Downloads
Soort
Casuïstiek
Taal
Nederlands