Theoretische verantwoording van het leer- en veranderkompas
Gepubliceerd op: 13-11-2024
Laatst bijgewerkt op: 14-11-2024
Met het leer- en veranderkompas kijken we naar de fases, reflectieve vragen en werkvormen die je zullen helpen om de juiste aanpak van een verandertraject te kiezen. Het uiteindelijke doel is om tot duurzame (gedrags)verandering te komen.
De theorie achter het leer- en veranderkompas
We gebruiken diverse theorieën en invalshoeken om goed met (gedrags)verandering en leren aan de slag te gaan. De theorieën helpen je bijvoorbeeld om te ordenen en te analyseren, zodat je je bewust wordt waar je nu staat en waar je naartoe wil. Je krijgt tools aangereikt waarmee je doelgericht kunt kiezen welke aanpak van het verandertraject passend is en die helpen de eerste stappen te zetten.
In deze verantwoording staat geen bronvermelding, maar we doen wel suggesties voor zoektermen. Via deze zoektermen, aangeduid met het #-symbool, kun je zelf meerinformatie over een onderwerp vinden.
De basis van het leer- en veranderkompas
De basis van het kompas wordt gevormd door de 3 fases. Daarnaast besteden we aandacht aan zichtbaar gedrag en zichtbare uitingen, maar ook aan de ‘lagen’ die daaronder liggen. De 3 fases zijn onder meer gebaseerd op het Golden circle model van Simon Sinek, ook wel bekend als ‘Why, How and What’. Hieronder zie je hoe de 3 fases van het kompas gekoppeld zijn aan deze ‘Why, How en What’:
- Why: Fase 1 - Waarom en waartoe -> Wat is de aanleiding en wat is het leer- en veranderverlangen?
- How: Fase 2 - Hoe en werkwijze -> Waarmee heb je rekening te houden in de aanpak?
- What: Fase 3 - Doen en blijven doen -> Wat ga je doen en blijven doen voor een duurzame toepassing?
#Golden circle, #Why how what, #Sinek, #Simon Sinek
Hoe je meer te weten komt over de lagen ‘onder’ gedrag(suitingen) leggen we onder meer uit via het zogenoemde ‘Drieslag leren’. Drieslag leren staat voor leren op 3 niveaus. Ten eerste is dat de ‘hoe’-vraag (hoe kan het beter?), daarnaast de ‘waarom’-vraag (waarom heb ik de dingen gedaan zoals ik ze heb gedaan?) en ten derde de ‘waartoe’-vraag (wat was de bedoeling?). Deze manier van leren sluit mooi aan bij het gedachtegoed van Sinek. Drieslag leren gaat over waarden, identiteit en persoonlijke missie. Het resultaat van leren is dan niet alleen anders doen, maar ook anders denken en anders ‘zijn’.
Vragen bij drieslag leren:
- Welk gedrag en welke uitingen zie je in de praktijk?
- Wat draagt bij aan dit gedrag en de uitingen die daarbij passen (achterhalen van factoren die van invloed zijn)?
- Wat ligt ten grondslag aan de gedragingen en uitingen (persoonlijke en groepsnormen en -waarden: wie ben ik en wat wil ik?)
#Drieslag leren
Theorie en modellen per fase
Voor elke fase hebben verschillende theorieën en modellen als theoretische basis en inspiratie gediend. Hieronder kun je lezen welke dat zijn. Voor extra informatie verwijzen we je naar de zoektermen in het kader.
Fase 1: Waarom en waartoe
Wat is de aanleiding en wat is het leer- en veranderverlangen?
In deze fase onderzoek je wat zowel de intentie als het doel van het veranderverlangen is. Is deze intentie helder uitgesproken en begrijpelijk? Kunnen de betrokkenen die gaan leren/veranderen zich vinden in deze intentie?
In deze eerste fase draait het vooral om analyseren. Het analyseren van de huidige situatie en het nadenken over de gewenste situatie. De gebruikte theorieën en modellen passen daarbij en gaan in op vragen als: waar sta je, wat is de directe aanleiding, hoe kijk je naar de toekomst en hoe zorg je ervoor dat je verder kijkt dan wat je al kent of weet? Het gaat daarbij zeker niet alleen om de feiten maar ook (toekomst)wensen en om out of the box durven denken.
- #Bewust onbekwaam, #Bewust bekwaam, #Maslow
- #Five moments of need, #Mosher, #Gottfredson
- #Concreet doelgedrag
- #GAP-analyse #ist en soll
- #Appreciative Inquiry, #David Copperrider
- #Golden circle, # Why how what, #Sinek, #Simon Sinek
Fase 2: Hoe en werkwijze
Hoe ga je invulling geven aan het verlangen? Welke veranderaanpak past?
Een verandertraject is erg complex. Diverse verschillende invloeden en mechanismen spelen een rol. In de tweede fase beschrijven we wat je zoal kunt tegenkomen tijdens het verandertraject, hoe je hiernaar kunt kijken en hoe je ermee omgaat. Om het overzichtelijk te maken, hebben we de fase onderverdeeld in 7 verschillende categorieën die allemaal van invloed zijn op deze implementatiefase: Wie, Wat, Waar, Wanneer, Hoe, Cultuur en Structuur.
- #Doelgroep-analyse #de Caluwé en Vermaak # (Wie)
- #Vormgeven aan organisatieontwikkeling, #Manon Ruijters, #DRIE (Wat en Hoe)
- # 70:20:10 leermodel, #Charles Jennings, #informeel leren, #formeel leren (Waar)
- #Werkplekleren (Waar)
- #Leervoorkeuren en context, #Manon Ruijters, #Liefde voor leren (Hoe)
- #Leercyclus Kolb, #Kolb, #Leerstijlen #Caroll Dweck (Hoe)
- #Zelfdeterminatietheorie #Deci&Ryan (Hoe)
- #Breinleren, #Ria van Dinteren (Hoe)
- #Organisatiecultuurmodel Schein, #Scheinmodel (Cultuur en gedrag)
- #Ui-model Sanders en Neuijen (Cultuur en gedrag)
- # De lerende organisatie, #Peter Senge, #Systeemdenken (Structuur)
Fase 3: Doen en blijven doen
Wat doe je (anders) in de dagelijkse praktijk? Wat doe je om een blijvende verandering te creëren?
Praten over waar je heen wil is meestal niet heel moeilijk. Daadwerkelijk je gedrag aanpassen (en dat volhouden!) blijkt in de praktijk veel lastiger. Het betekent dat je gebruik moet (blijven) maken van nieuwe vaardigheden, kennis en inzichten. Het is dan ook belangrijk dat je methodisch te werk gaat, het leer- en veranderkompas er regelmatig bij pakt en aandacht blijft geven aan het in stand houden van nieuw gedrag.
- # PDCA-cyclus, # Kwaliteitscirkel van Deming
- # Methodisch werken
- # Reflecteren, # Reflectiemodel van Korthagen
- # Borgen van leren
- # Leerrendement verhogen, # Blijvend leerresultaat
- # Denken voelen en doen
- # Impact meten
- # Deep Democracy