USD-4D opent gesprek over wat cliënt zelf belangrijk vindt

‘Juist om de wat gevoeligere vragen te onderzoeken is dit een heel mooie tool’, vindt Erica Huisman van Beweging 3.0. Tijdens haar post-hbo-opleiding tot gespecialiseerd verpleegkundige in de oncologische en palliatieve zorg maakte ze er kennis mee. ‘Het helpt cliënten om inzicht in zichzelf te krijgen en geeft mij inzicht in waar iemand staat.’ Bernard Vos van ExpertCare is een echte kenner van het USD-4D. Rond 2000 deed hij in het UMC Utrecht al ervaring op met de allereerste versie. ‘Nu werken mijn gespecialiseerde collega’s en ik met de doorontwikkelde en gevalideerde versie. Meestal vanaf het moment dat we een oncologische cliënt gaan begeleiden. En ook als die nog niet in de palliatieve fase zit.’

Volledig beeld

Bernard is vooral te spreken over het volledige beeld dat het USD-4D geeft. ‘Het USD-4D is zowel praktisch als betekenisgevend. Zet je de gestructureerde vragenlijst niet in, dan vergeet je dingen of kan je ze verkeerd interpreteren. Zelf trek ik er een half uur voor uit, raak meerdere lagen en vraag om verduidelijking. Heel praktisch, bijvoorbeeld als het om pijn gaat: wil iemand dan een kruik of juist ijsklontjes? Maar je kunt over pijn ook een betekenisgevende vraag stellen. Bijvoorbeeld als iemand zegt dat de pijn ervoor zorgt dat die niet meer het leven kan leiden zoals hij wil.’

Ook Erica merkt dat het USD-4D een mooie ingang geeft, zoals bij een van haar cliënten: ‘Elke vraag in de richting van het einde van haar behandelingen wist deze blijmoedige mevrouw steeds om te buigen. Toen heb ik haar gevraagd om in het kader van onderzoek mee te doen. Ze vond het prettig om dit samen op de bank te doen. Dan zat er een tablet tussen en hoefde ze me niet aan te kijken. Het leverde een enorm open gesprek op. Over onderwerpen waar we al die tijd niet waren geweest, zoals de aspecten van verlies en rouw. Ze was verrast dat zoiets helpend kan zijn.’ Inmiddels heeft Erica het USD-4D een aantal keren ingezet. ‘Ook bij een beetje stoere man, die het USD-4D liefst alleen wilde invullen. De vragen vond hij vrij intens. Misschien dat we er in een later contact, als hij eraan toe is, op terugkomen.’

Makkelijk in gebruik

Het USD-4D is overzichtelijk, handzaam en makkelijk te gebruiken, volgens Erica. ‘Online werkt het met een handig schuifsysteem. Maar je kunt hem ook printen en op papier maken. Het is geen afvinklijst, maar een gespreksmiddel omdat je een cliënt kan vragen: Wat maakt dit een 4? Het helpt de cliënt om taal te ontwikkelen.’ Bij ExpertCare gebruiken ze de webapplicatie USD-4D: ‘Dan heb je alles bij elkaar. En kun je aan de hand van de ingevulde lijsten volgen hoe de cliënt zich in de loop van de tijd voelt.’

Acties aan verbinden

Naast een gespreksmiddel is het USD-4D ook een manier om acties, oftewel interventies, te monitoren. ‘De cliënt kan zelf aangeven wat prioriteit heeft’, legt Bernard uit. ‘Welke symptomen wil iemand het eerst aandacht geven? Als zorgverleners zijn we geneigd om ons op pijn te richten. Maar een cliënt wil misschien liever eerst iets doen aan de misselijkheid of het slechte slapen.’ Bij de interventies gaat het vooral om het inzetten van medicijnen en daar voorlichting over geven. ‘Cliënten zijn vaak te terughoudend met medicijnen en dat leg ik dan uit. Een interventie kan ook een langer gesprek zijn. Zo heb ik een keer met een heel gezin om tafel gezeten, omdat de zieke moeder wilde delen dat ze zich niet gehoord voelde.’

Daarnaast zijn de scores van het USD-4D een heldere en eenduidige manier om de huisarts of bijvoorbeeld de verpleegkundig specialist te informeren. ‘Het verraste een huisarts dat haar cliënt hoog scoorde op angst en somberheid. Toen heeft zij de praktijkondersteuner GGZ thuis ingezet en twee maanden later scoorde de cliënt hier veel beter op’, vertelt Bernard.

USD-4D voegt iets toe

Wat voegt het USD-4D voor zorgprofessionals verder toe? Erica: ‘Deze tool dient bij ons als verslaglegging en als meetinstrument om symptomen te managen. Ook gebruiken we hem bij Beweging 3.0 voor casuïstiekbespreking en onderzoeken of we het USD-4D een vast onderdeel van het zorgproces kunnen maken.’ Bernard maakt zich er als kwaliteitsverbeteraar hard voor dat zo veel mogelijk gespecialiseerd verpleegkundigen van ExpertCare met het USD-4D gaan werken. ‘Naast het volledige beeld is dit instrument een goede manier om eenduidig en professioneel te werken. Met heel nadrukkelijk de regie bij de cliënt over wat hij of zij wil!’