Portretreeks Reablement: ‘Blijf letten op wat mensen zelf kunnen’

In deze portrettenreeks nemen we je mee langs zorgorganisaties die werken vanuit reablement. Deze keer een hbo-verpleegkundige van ZuidOostZorg.

Waarom vind jij het belangrijk om aan zelfredzaamheid te werken?

‘Mensen die bij ons komen wonen, hebben vaak gezondheidsproblemen waardoor zelfstandig thuis wonen (tijdelijk) niet meer lukt. Dan is het juist belangrijk om te blijven kijken naar wat wél kan. Wij gaan daarbij uit van het gewone leven, zo thuis mogelijk. Dit draagt bij aan het behoud van eigen regie en hun gevoel van eigenwaarde. Zo kunnen ze zoveel mogelijk blijven deelnemen aan de samenleving.’

Wat inspireert jou om zelfredzaamheid te stimuleren?

‘Ik geloof dat iedereen, ongeacht leeftijd, het recht heeft om regie te houden over zijn of haar eigen leven. Zelfredzaamheid biedt niet alleen praktische onafhankelijkheid, maar geeft ook een gevoel van waardigheid, trots en vergroot het zelfvertrouwen. Ik zie hoe mensen sterker worden als ze ondersteund worden in wat ze wél kunnen, en hoe dat bijdraagt aan hun levensplezier en betrokkenheid.’

‘Daarnaast denk ik dat het stimuleren van zelfredzaamheid niet alleen het welzijn van de persoon zelf bevordert, maar ook zorgt voor een duurzamere en meer menselijke vorm van zorg. Minder afhankelijkheid betekent minder druk op de omgeving en meer ruimte voor echte, betekenisvolle ondersteuning. Voor mij draait het dus om méér dan zorg alleen – het gaat om het behouden en versterken van levenskwaliteit.’

Wat maak je mee in de praktijk rondom reablement?

‘In de praktijk zie ik dat mensen echt opknappen wanneer ze weer zelf de regie krijgen. Een mooi voorbeeld is een man die vroeger boer was. Na een beroerte en langdurige revalidatie kon hij door een halfzijdige verlamming niet meer zelfstandig lopen. Samen met hem hebben we stap voor stap geoefend met bewegen, bijvoorbeeld tijdens de ADL-momenten. Hij had zelf nooit gedacht dat het nog mogelijk was, maar inmiddels loopt hij met een driepoot!’

‘Deze vooruitgang heeft hem niet alleen lichamelijk, maar ook geestelijk enorm geholpen. Waar hij eerst de zin in het leven kwijt was, heeft hij nu weer plezier en perspectief gevonden. Samen met hem en zijn familie hebben we gekeken wat hem blij maakt en waar hij energie van krijgt.’

‘Als team hebben we ons echt gericht op wat nodig was om hem weer zelfstandig thuis te laten wonen, op zijn eigen plek. Daarbij hebben we niet alleen gekeken naar zijn eigen mogelijkheden, maar ook naar hoe zijn netwerk hem kon ondersteunen. Dankzij een combinatie van thuiszorg, dagbesteding en een sterk sociaal netwerk kon hij uiteindelijk terugkeren naar zijn eigen woonomgeving. 

‘Dit laat zien hoe krachtig reablement kan zijn: niet alleen gericht op zorg, maar op het herstel van eigen regie, positieve energie en zelfstandigheid. En vooral ook: hoe zorg je er sámen voor dat het wél lukt.’

‘Laten we het "slapende netwerk" weer wakker maken: mensen die eerder betrokken waren, zoals vrienden van de biljartclub of andere sociale contacten. Door hen actief te blijven betrekken, helpen we bewoners hun vertrouwde leven zoveel mogelijk voort te zetten.’

Hoe stimuleer jij de zelfredzaamheid?

‘Wij kijken steeds kritisch of wat we doen echt het beste is voor de bewoner. Zo merkten we bij een bewoner dat onze welzijnsactiviteiten hem wel even bezighielden, maar hem niet echt gelukkig maakten. Hij fleurde juist op wanneer hij meer eigen regie kreeg. We zijn daarom samen op zoek gegaan naar mogelijkheden om zijn zelfstandigheid te vergroten. Bijvoorbeeld door te kijken naar zijn medicatiegebruik: waar wij eerst de regie namen, bleek hij – met een kleine aanpassing – dit grotendeels zelf te kunnen. Door de inzet van een Medido, die de medicatie automatisch aanbiedt, kon hij weer zelf zijn medicijnen regelen.’

‘Zo’n kleine oplossing had een groot effect: hij voelde zich weer zelfstandig en deelde zijn succes met andere bewoners. Tijdens huiskamergesprekken, waarin bewoners hun ervaringen delen, zoek ik samen met hen naar zulke kansen voor meer eigen regie. Dat werkt inspirerend, want inmiddels gebruiken ook andere bewoners een Medido. Het mooiste is dat bewoners elkaar zo motiveren om meer zelf te doen.’

Hoe pak je dat aan, ‘met de handen op de rug’?

‘Het is een kwestie van bewustwording. Je denkt snel: "laat mij dat maar even doen". De controle willen houden. Ik neem soms nog dingen over waarvan ik achteraf denk dat de bewoner dat zelf ook wel had gekund. We kijken goed naar wat iemand nog kan, wat iemand nog kan aanleren of waar technologische hulpmiddelen van toegevoegde waarde zijn. Pas daarna zijn wij als professionals aan zet. Dit kost tijd, maar we moeten anders kijken naar zorg. Als we onnodig dingen blijven overnemen, redden we het niet door de vergrijzing en minder zorgprofessionals.’

‘Ik zie vaak dat zorgverleners goedbedoeld vanuit een zorghart dingen overnemen van mensen. Zij vergeten dan wat dat doet met de eigenwaarde en eigen regie van iemand.’

Hoe richt je je team op zelfredzaamheid?

‘We bespreken in het team regelmatig successen – hoe klein ook. Bijvoorbeeld: iemand kan weer zelf zijn broek aantrekken. Dat lijkt klein, maar is voor die persoon enorm. Door successen te delen, groeit het enthousiasme in het team.’

‘Het is niet altijd makkelijk om te weten wat er mogelijk is. Daarom werken we samen met onze techcoaches, ergotherapeuten en fysiotherapeuten. Zij denken mee en adviseren wat passend is per situatie. Het is belangrijk om te blijven uitproberen – wat bij de een niet werkt, kan bij de ander juist veel opleveren.’

Welke tips heb je voor collega’s?

• Praat goed met bewoners over hoe zij thuis leefden. Hoe zag hun dag eruit? Dat geeft ideeën hoe je dat in het verpleeghuis door kunt laten gaan en hoe je de eigen regie ondersteunt en niet alles overneemt.
• Betrek het sociaal netwerk. Ze willen graag helpen, maar weten soms niet hoe. Vraag bijvoorbeeld: ‘Wat deed u vroeger eigenlijk thuis voor uw moeder of vader?’ Dat kan vaak nog steeds. Soms denkt familie dat dat niet meer kan of mag. Denk ook verder, bijvoorbeeld of iemand van de kerk kan langskomen.
• Denk na over de toekomst van de zorg. Hoe wil jij dat de zorg eruitziet als je zelf oud bent? Daar kunnen we nu al naar handelen.
• Durf te experimenteren en vier kleine successen met elkaar.