Het verhaal als kwaliteitsinstrument

Gepubliceerd op: 01-01-2023

Wat is het?

De methode ‘Het verhaal als kwaliteitsinstrument’ helpt zorgmedewerkers in de ouderenzorg te werken met verhalen van ouderen die zorg ontvangen. De verhalen gaan over wat de ouderen belangrijk vinden in kwaliteit van zorg.

Deze narratieve onderzoeksmethode geeft inzicht in de vraag ‘Doen we de goede dingen?’. Dit kan zorgmedewerkers, zorgorganisaties en anderen in de ouderenzorg helpen de zorg continu te verbeteren. Ook helpt het de ouderen als groep een stem te geven en hun positie binnen het kwaliteitsbeleid te versterken.

Voor wie is het?

Zorgorganisaties en zorgmedewerkers met mbo+ niveau binnen de V&V-sector, (bijvoorbeeld verzorgenden, verpleegkundigen, beleids- en kwaliteitsmedewerkers) die benieuwd zijn naar wat ouderen hen willen vertellen over de zorg die zij ontvangen en graag een actieve rol willen spelen in het verbeteren van de kwaliteit van zorg.

Hoe werkt het?

De zorgorganisatie bepaalt van tevoren wat de vraag is voor het onderzoek. In dit onderzoek gaan zij op zoek naar het inzicht in het cliëntperspectief op kwaliteit. Denk aan de zorgrelatie of de kwaliteit van eten. Zorgmedewerkers volgen een training waarin zij leren hoe zij verhalen kunnen ophalen, verwerken en interpreteren.

Na afloop beschikken de zorgmedewerkers over betere luistervaardigheden, inzicht in de diversiteit en complexiteit van cliëntervaringen, een groter inlevingsvermogen, inzicht in ethische dilemma’s die zich voordoen bij het werken met verhalen en inhoudelijk inzicht in wat belangrijk is voor ouderen als het gaat om kwaliteit van zorg. Na de training kan de methode gebruikt worden de kwaliteit van zorg te verbeteren.

Welke stappen zet je?

De methode is in 4 stappen te verdelen:

1. het ophalen van de verhalen
2. het beluisteren en uitwerken van het verhaal (transcripten of gespreksverslagen)
3. de analyse van het verhaal (in de vorm van een portret)
4. de interpretatie van het verhaal en hoe de kennis uit de verhalen benut kan worden voor de kwaliteit van zorg.

Tijdens een gesprek met de oudere haal je het verhaal op. Het gesprek start met een uitnodiging om te vertellen: ‘U ontvangt nu al een tijdje zorg vanuit zorgorganisatie X, vertelt u daar eens over’. Jij als zorgmedewerker brengt geen verdere thema’s in, maar houdt het gesprek alleen op gang. Zo volg je zoveel mogelijk de lijnen van een natuurlijk gesprek. De associaties van de oudere zijn leidend, omdat alles wat hij of zij vertelt, bijdraagt aan het persoonlijke verhaal.

Het gesprek neem je op*. Na het gesprek typ je het gesprek uit en analyseer je het verhaal. Hierna stel je een portret op. Blijf hierbij zo dicht mogelijk bij de woorden van de oudere en typ opnames letterlijk uit. Werk met veel quotes en laat je collega’s het gesprek ook analyseren. Door de analyses onderling te vergelijken, wordt gestreefd naar een zo betrouwbaar mogelijke weergave van wat de oudere heeft verteld.

*Volgens de AVG moet je vastleggen hoe je je opname gebruikt. Gebruik hiervoor een toestemmingsformulier. Deze kun je vaak opvragen bij de afdeling communicatie.

Wanneer gebruik je de methode?

De methode kun je gebruiken op elk moment dat je inzicht wil in de kwaliteit van zorg vanuit het perspectief van ouderen.

Wat heb je nodig?

• Informatiefilm:

• Flyer ‘Het Verhaal als Kwaliteitsinstrument’ (pdf, 2019, gecheckt 2022) (zie downloads)
• Handreiking ‘Het Verhaal als Kwaliteitsinstrument’ (pdf, 2019, gecheckt 2022) (zie downloads)
• Rapport ‘Het Verhaal als Kwaliteitsinstrument’ (pdf, 2019, gecheckt 2022) (zie downloads)
• Scholing (op aanvraag) ‘Het Verhaal als Kwaliteitsinstrument’ op tilburguniversity.edu

Ervaringen

Zorgmedewerkers die deze methode hebben gebruikt, geven aan dat zij het fijn vinden op een andere manier naar de ouderen te luisteren en hier ook de tijd voor te hebben. Een goede analyse van het gesprek biedt ook een scala aan nieuwe leerkansen.

De methode is ontwikkeld, geïmplementeerd en getoetst. Er is literatuuronderzoek en kwalitatief onderzoek onder ouderen en zorgprofessionals in de V&V-sector uitgevoerd om inzicht te krijgen in hun onderlinge zorgrelatie en wat zij belangrijk vinden in de kwaliteit van zorg. Zorgmedewerkers zijn getraind in de methode en er zijn verhalen opgehaald bij cliënten. Tijdens groepsinterviews is met zorgmedewerkers gereflecteerd op de methode. Dit is tot stand gekomen door een ZonMw gefinancierd project.

De methode is ontwikkeld door de Academische Werkplaats Ouderen (Tranzo/Tilburg University). Dit is een nauwe samenwerking tussen Tilburg University en organisaties in de ouderenzorg binnen de V&V-sector en CZ Zorgkantoor.

Meer informatie

• Het verhaal als kwaliteitsinstrument van de Academische Werkplaats Ouderen op tilburguniversity.edu
• Contactpersoon Claudia van Erven tranzo@tilburguniversity.edu