Aan het woord is Cornelis Kapitein werkzaam in de Welzijnszorg en onder andere betrokken bij projecten als Familie (in)zicht en JongBelegen, waarbij de ontmoeting tussen studenten en ouderen centraal staat.
Vijf jaar geleden gaf Cornelis training aan een groep verzorgenden, waarbij koffie werd gedronken met de bewoners. De opdracht voor zowel bewoners als verzorgenden was om een foto mee te nemen die voor hen bijzonder was. Het was de bedoeling om op basis van de foto’s met elkaar in gesprek te gaan en op een andere manier contact te hebben. Daarna werd van de foto’s een expositie samengesteld. Het was een succes. Daarna heeft Cornelis dit ook voor een groep studenten georganiseerd. Het werd het project JongBelegen, dat inmiddels voor de 4e keer georganiseerd is, voor 4 klassen met ieder 25 studenten.
Stoere dingen doen
Cornelis vindt het belangrijk dat projecten gaan over ontmoetingen in de leefwereld, op basis van gelijkwaardigheid en wederkerigheid. Studenten krijgen instructie, maken kennis en hebben een aantal ontmoetingsmomenten met ouderen, die voor een deel vast en voor een deel vrij ingevuld worden. De groep ouderen bestaat uit 10-12 personen, dat betekent 1 oudere op 2-3 studenten. In Zwolle zijn ouderen en jongeren bijvoorbeeld met elkaar de natuur bij de IJssel in gegaan, met als opdracht: bekijk samen wat eetbaar is in de natuur. Er werd een hazelnoottaart gebakken en ’s avonds zat jong en oud rond een vuur, waarop de jongeren voor de ouderen kookten. Cornelis had ook muzikanten geregeld, waardoor samen gezongen kon worden. 'Dat zijn stoere dingen om te doen met ouderen, waardoor jongeren een andere kijk krijgen op ouderen. Samen iets doen, is altijd goud waard. Samen rond een vuur zitten is zoiets elementairs en de ouderen waren zo dankbaar. We hebben met zijn allen gezongen. Rond dat vuur was het hele leven aanwezig.'
Ander bewustzijn
'Als je een beetje ‘sexy’ dingen doet met ouderen, ontstaat een ander bewustzijn over ouderen en wat je samen met ouderen kunt ondernemen. Zelfs de meest brutale jongeren haken dan aan en studenten die nooit voor de ouderenzorg zouden kiezen, willen dat nu wel. Veel contacten blijven ook doorgaan. Zo ontvingen een paar studenten een uitnodiging voor een huwelijksfeest en sommigen zeiden 'ik heb er een oma of opa bijgekregen'.'
Lessen in luisteren
'Je loopt ook tegen dingen aan die lastig zijn. Het is voor ouderen vaak lastig om goed te luisteren. Ze vertellen zo graag hun eigen verhalen, waardoor er soms geen of te weinig belangstelling is voor het verhaal van de student. Dit kun je ondervangen door op zo’n moment gebruik te maken van kaarten met vragen, waarop beiden moeten antwoorden. Dat is een manier om ouderen vaardigheden aan te leren in het voeren van een goed gesprek.'
Familie (in)zicht
Mantelzorgers en vrijwilligers krijgen een steeds grotere rol in het zorgproces. Om alle verschillende facetten van zowel ouderen, mantelzorgers als zorgprofessionals aan bod te laten komen, werd het lespakket Familie (in)zicht ontwikkeld. Het bestaat uit een e-learning met 4 modules die ieder ongeveer 1 uur duren en 4 praktijklessen. In de praktijklessen vertellen ouderen en mantelzorgers over de eigen ervaringen met zorg(verleners) door middel van gesprekken, rollenspellenen interviews. Zo kunnen studenten de ouderen en mantelzorgers vragen wat zij fijn vinden, of wat volgens hen beter kan in de zorg.
Het vraagt wel iets
'Het is vaak veel werk om ouderen en mantelzorgers bij het onderwijs te betrekken. Als ouderen willen meedoen, willen ze liefst volgende week starten. Een periode van 2 maanden wachten op informatie en uitvoering is voor hen te lang. Een goed netwerk is belangrijk om toegang te krijgen. In Zwolle kan via WIJZ contact gelegd worden met een vitalere groep ouderen.' Cornelis wil daarvan vaker gebruik maken. Hij wil komen tot een poule van mensen die wel iets willen doen in het onderwijs en deze deelnemers toerusten voor hun taak. Want wat betekent dat dan, meewerken aan het onderwijs? Wat moet je dan kunnen en over welke ervaringsdeskundigheid moet je dan beschikken? 'Een duidelijke setting is goed en een beetje kader is belangrijk, maar alles helemaal inkaderen raadt hij af.'
Altijd een eindproduct
'Het is leuk om een project af te sluiten met iets feestelijks. Studenten schrijven bijvoorbeeld een waarderende brief aan de ouderen, die zij voorlezen. Het is goed om uit te wisselen wat je waardeert.' Cornelis zorgt dat er altijd iets van een eindproduct komt om te presenteren. Daar vraagt hij subsidie voor aan. Zo regelde hij eens een fotograaf om 40 foto’s te maken van de ontmoetingen tussen ouderen en jongeren. De foto’s werden opgehangen met een uitspraak van één van de deelnemers erbij, met de vraag: wie denk je dat deze uitspraak heeft gedaan? De uitkomst was soms verrassend. Door deze aanpak zijn er van ieder jaar foto’s, filmpjes of boekjes. Daarmee kan hij aanhaken op bijvoorbeeld het Bevrijdingsfestival, met een tentoonsteling. Zo blijft hij in dialoog met de stad Zwolle.
'Ik ben geraakt door ouderen, dat ze zo worstelen met eenzaamheid en geen rol van betekenis meer spelen. We hebben de generaties zo uit elkaar getrokken. Het is mooi als iedereen kan aanklikken in de lijn van generaties, zodat je weet waar je staat in die natuurlijke ordening.'
Interviewer: Marion Keizer