Uitdroging bij ouderen

De aanbeveling voor ouderen is dagelijks zo’n 1700 ml vocht te gebruiken. Dit lukt veel mensen niet. Of met veel moeite. Met name ouderen met cognitieve problemen, slikproblemen en ouderen die afhankelijk zijn van hulp of zorg lopen een verhoogd risico op uitdroging.

Kenmerken van uitdroging

De persoon:

• is suf of verward (delier), heeft last van duizelingen en valt snel
• heeft een lage bloeddruk en/of koorts
• is soms moeilijk te verstaan of verslikt zich snel
• heeft obstipatie (geen ontlasting)
• heeft dorst en plast weinig. De urine is donker van kleur
• heeft een erg droge tong en slijmvliezen in de mond
• heeft een minder elastische huid (dit is ook een normaal verouderingsverschijnsel), jeuk en last van huidinfecties
• heeft met regelmaat urineweginfecties
• verliest in korte tijd meer dan 3% van het lichaamsgewicht of meer dan 1 kg per dag

Hoe weet je of iemand voldoende drinkt?

Ouderen hebben per dag ongeveer 1700 ml aan vocht nodig. Naast vocht afkomstig van dranken, telt ook het vocht mee uit soep, pap, vruchtenmoes, yoghurt, melk, toetjes en koffie.

Wist je dat..

Soms hoor je dat koffie niet mee zou tellen als drinkvocht, omdat de cafeïne vocht zou onttrekken aan het lichaam. Dit is niet waar. Wel stimuleert cafeïne de werking van de nieren en moet je daardoor wellicht vaker plassen. Toch wordt geadviseerd niet meer dan 5 à 6 kopjes koffie per dag te gebruiken. Teveel cafeïne kan namelijk wel klachten geven als slapeloosheid, hoofdpijn en gevoelens van onrust en angst. Dit geldt overigens ook voor energiedrankjes, deze bevatten ook veel cafeïne.
 

Vochtlijst

Om erachter te komen of iemand voldoende drinkt kan je de vochtinname meten door middel van een vochtlijst. Op deze lijst schrijf je op wat er gedurende dag aan vocht wordt ingenomen. Aan het einde van de dag tel je alle ingenomen vocht bij elkaar op.

Tips voor het bijhouden van een vochtlijst

1. Meet de inhoud van het servies na: vul alle kopjes, glazen, bekers en schaaltjes en eventueel diepe borden (niet tot de rand!) met water en giet dit over in een maatbeker. Zo weet je precies hoeveel milliliter vocht in het servies gaat. Noteer dit. Kan je de serviesinhoud niet (meer) nameten? Ga dan uit van de standaard inhoudsmaten in de tabel hieronder.
2. De meeste zorgorganisaties hebben een eigen vochtlijst. Soms is deze gecombineerd tot een vocht- en voedingslijst. Wil je een vochtlijst bijhouden voor je naaste thuis? Download dan een handig voorbeeld van een vochtlijst (docx).
3. Noteer altijd de datum op de vochtlijst.
4. Vergeet niet het vocht op te schrijven dat iemand drinkt bij innemen van medicijnen of bij het tandenpoetsen.

5. Loop aan het eind van de dag de lijst nog even door: is de lijst compleet of ontbreken er drinkmomenten?

Warm weer en ziekte: meer vocht nodig

Soms verliezen mensen meer vocht dan normaal. Dit extra vochtverlies moet worden aangevuld. Mensen hebben meer vocht nodig wanneer:

1. de buitentemperatuur flink oploopt of als het binnen erg warm is. De temperatuur in instellingen is vaak erg hoog. Laat mensen op warme dagen tenminste 2 liter per dag drinken.
2. er sprake is van koorts. Bied 500 ml extra vocht aan per iedere graad koorts boven de 38°C.
3. iemand veelvuldig braakt en/of diarree heeft. Probeer in te schatten hoeveel iemand aan vocht verliest en vul dit aan. Drink daarom veel, ook als je denkt dat iedere slok water er onmiddellijk weer uit komt. Bij drogist en apotheek is ORS verkrijgbaar. Dat is een poeder dat je oplost in water. Hiermee vul je niet alleen vocht aan, maar ook zouten en suikers.

Vochtbeperking

Sommige mensen hebben een vochtbeperking. Zij mogen vanwege een minder goed werkend hart of nieren niet te veel vocht gebruiken. De aanbevolen 1700 ml drinkvocht is voor deze mensen soms te veel. Mensen met een vochtbeperking hebben een verhoogde kans op uitdroging. Ga daarom bij een vochtbeperking altijd na wat de minimale vochtinname moet zijn. Volg bij een vochtbeperking altijd de dieetadviezen op van de arts of diëtist.

Tips om uitdroging te voorkomen

1. Maak de noodzaak om te drinken duidelijk. Ouderen denken vaak dat ze voldoende drinken, maar als je doorvraagt blijkt dat ze de aanbevolen hoeveelheid voor ouderen à 1700 ml per dag niet halen. Ook weten ouderen vaak weinig van uitdroging.
2. Drink op vaste tijden. Tijdens de maaltijden, maar ook tussen de maaltijden door.
3. Koppel dagelijkse handelingen als tandenpoetsen, het innemen van medicijnen of bijvoorbeeld het douchen aan het drinken van een glas water.
4. Gaat het drinken moeizaam? Drink dan kleinere hoeveelheden, maar vaker op de dag. Denk ook eens aan het aanbieden van voedingsmiddelen met veel vocht: soep, vla, kwark, pap, toetjes, ijs en fruit.
5. Zorg dat er altijd drinken in de buurt is en dat de persoon daar ook bij kan. Flesjes drinken of een klein koelkastje in de buurt kunnen helpen.
6. Vergeet iemand te drinken? Probeer eens een timer te zetten, of gebruik een speciale app op de telefoon.
7. Soms drinken mensen minder om niet te vaak te hoeven plassen. Of ’s nachts niet naar het toilet te hoeven. Zeker wanneer je hulp nodig hebt is vaker plassen vervelend, maar de gevolgen van uitdroging zijn vele malen erger!
8. Drinkt iemand weinig? Pas dan op met alcohol. Alcohol onttrekt vocht aan het lichaam.
9. Zorg voor afwisseling. Koffie, thee, vruchtensap, zuiveldranken en limonade zijn allen prima dorstlessers!
10. Is iemand verward of suf? Of heeft iemand obstipatie? Kijk dan eens kritisch naar hoeveel vocht iemand op een dag binnenkrijgt.
11. Wees alert bij koorts, diarree en overgeven. Mensen hebben dan extra vocht nodig.

Hitteplan

• Wat te doen bij hitte? | RIVM
• Nationaal hitteplan (2015) van het RIVM