Dilemma 5: Wat als een robot maatjes wordt met je cliënt?

Wat zou jij doen?

Sta eens stil bij jouw keuze in deze situatie. Denk daarbij niet aan wat collega’s, het team en de organisatie vinden. Er is niet één goede keuze. Wat voor de ene cliënt goed is, is dat niet altijd voor de andere. En professionals kunnen hier ook verschillend over denken. Iedereen kan zijn eigen redenen hebben om iets te doen of juist niet te doen.

Je moet jouw keuze wel kunnen uitleggen. Achter iedere keuze zit een visie, wetgeving of persoonlijke opvatting. Daarom is het goed om na te denken over dit soort keuzes. En vraag je af waarom je vindt dat jouw aanpak beter is voor de cliënt. Bespreek dit ook eens met collega’s en andere betrokkenen. 

Wat zou jij als zorgprofessional doen in deze situatie? Kies een handelingsoptie.

• Ik doe niets. Een robot kan nooit een echt maatje worden dus het gemis wordt vanzelf minder. 
• Ik bespreek met de familie van mevrouw Peeters of zij een robotkat voor haar willen kopen.
• Ik spreek met mevrouw Peeters en andere bewoners af dat ze de robotkat ergens anders in het huis mogen opzoeken.
• Ik spreek de leidinggevende erop aan. Je kunt het niet maken de robotkat weg te halen bij bewoners die er veel plezier aan beleven.
• We maken een roulerend systeem. Ik leg aan de bewoners uit dat de robotkat tijdelijk in de groep is en soms logeert in een andere groep. En dat de kat dus uiteindelijk weer terugkomt. 
• Anders, namelijk… (beschrijf wat je zelf zou doen).

Een keuze maken in 4 stappen

Hoe maak je een afgewogen keuze? Deze 4 stappen helpen je op weg: 

1. Verkennen: Wat is er aan de hand? Welke opties zijn er? En wie zijn er betrokken bij deze situatie?
2. Onderzoeken: Wat is de ethische vraag of het dilemma? Welke waarden, belangen en principes spelen hierbij een rol? 
3. Afwegen: Weeg zorgvuldig af waarom je een bepaalde keuze maakt. Bedenk wat de mogelijke gevolgen zijn en voor wie. Wat is het gevolg van jouw keuze voor de cliënt? 
4. Besluiten: Zoek voor goede zorg naar de balans tussen alle (moreel) betrokkenen.

Denk na over je keuze

Heb je de tweede optie gekozen?

Ga dan na waarom je dat deed:

• De robotkat is duur en daarom moeten bewoners die met elkaar delen. Tegelijk betekent de kat veel voor mevrouw Peeters. Dus misschien is het een oplossing als haar familie een eigen robotkat voor haar koopt.
• Een robotkat is niet zomaar een speeltje. De kat laat mevrouw Peeters zich beter voelen. Misschien vindt haar familie het zinvol dat mevrouw een eigen robotkat krijgt en kunnen zij daarvoor zorgen.
• Een robotkat is een mooie, praktische oplossing als zorgverleners en familie weinig tijd en aandacht hebben.
• Anders, namelijk…

Ging je voor de vierde optie 4?

Wat was daarvoor jouw reden?

• Je vindt dat de leidinggevende de robotkat heeft ingezet zonder er goed over na te denken. Dit zorgt voor meer leed dan plezier. Hij had van tevoren moeten inschatten dat mensen zich gaan hechten aan de kat. En dat het tot intens verdriet kan leiden.
• De manager had vooraf met de zorgverleners en de familie moeten bespreken of een robotkat een goed idee is. En zo ja, met welk doel en onder welke voorwaarden de organisatie deze kat inzet.
• De robotkat is een te makkelijke oplossing voor het tekort aan menselijke aandacht van de zorgverleners.
• Beter helemaal geen robot dan maar 1 robot. Een rechtvaardige verdeling van een robotkat gaat altijd ten koste van een andere waarde: welbevinden.
• Anders, namelijk…

Een andere keuze: menselijke aandacht vervangen?

Heb je iets anders gekozen? Ga jouw keuze dan na met de 4 stappen. Welke argumenten en onderliggende waarden zijn voor jou belangrijk? Hebben mevrouw Peeters en haar familie dezelfde waarden en redenen?

Vind jij dat een sociale robot menselijke aandacht en zorg kan vervangen? De robotkat eerlijk delen lijkt wel rechtvaardig. Is eerlijk delen belangrijker dan het welbevinden van een bewoner? 

Behalve sociale robots, die mensen gezelschap houden, zijn er vele andere 'zorgrobots'. Denk aan een robotarm die helpt met eten. Deze zorgrobots nemen je werk uit handen, waardoor je tijd hebt voor andere taken. 

Houd je iemand voor de gek met een robotkat?

Mevrouw Peeters heeft altijd echte katten gehad. Houd je eigenlijk mensen niet voor de gek met een nepkat? Ga eens na hoe jouw collega’s, team of organisatie hierover denken. Welke afweging maak je en hoe ga je daarbij te werk?

5 handvatten en tips voor een zorgvuldige keuze

Ethische dilemma’s of lastige keuzes ontstaan als je in je werk als zorgverlener niet meteen weet wat goed is om te doen. Moet je bij tijdgebrek en personeelstekort menselijke aandacht en zorg vervangen door zorgrobots? Of vind jij de inzet van robots en andere mensgerichte technologie niet altijd in overeenstemming met goede zorg? 

Waar ligt de grens? Hoe schat je in wat goed is om te doen? En hoe kun je jouw keuze uitleggen? Onze 5 handvatten helpen je om goed na te denken over je keuze. Je vindt de publicatie onder 'Downloads'.

Dit dilemma is onderdeel van de Handreiking: Ethiek in de zorg.