Training ABC-methode voor omgaan met onbegrepen gedrag bij ouderen met dementie
Laatst bijgewerkt op: 15-12-2025
Met de ABC-methodiek leren zorgmedewerkers stap voor stap het onbegrepen gedrag van mensen met dementie te onderzoeken. Op deze manier proberen ze het gedrag positief te veranderen.
In het kort
Type interventie
Methode
Cliëntgroep
Ouderen, Dementie
Sector
Ouderenzorg
Soort kennis
Onderzoek
Niveau van erkenning
Goed onderbouwd
Databank erkende interventies
Zorgmedewerkers leren stap voor stap het onbegrepen gedrag van mensen met dementie te onderzoeken. Zo begrijpen ze beter waarom een bewoner zich op een bepaalde manier gedraagt. Daarna maken ze een plan dat past bij die persoon. Met dit plan proberen ze het gedrag positief te veranderen. Daardoor voelt de persoon met dementie zich beter. Ook voelen de medewerkers zich competenter en hebben ze meer plezier in hun werk.
De doelgroep is ouderen met onbegrepen gedrag door dementie en hun naasten. Deze ouderen hebben psychische en geheugenproblemen en krijgen daarom professionele zorg in een zorginstelling. De zorgmedewerkers die deze mensen helpen en begeleiden, zijn de belangrijkste deelnemers aan de ABC-trainingen. Met het maken van de ABC’s kunnen zij de zorg en begeleiding verbeteren.
De aanpak bestaat uit het maken van een ABC. Dit betekent dat zorgmedewerkers het gedrag van de bewoner bekijken (de actie), zoeken naar mogelijke oorzaken (de bewegers) en letten op de gevolgen van het gedrag (de consequenties). Daarna stellen ze een haalbaar doel op om het gedrag van de bewoner te veranderen. Ze bepalen ook hoe ze dat doel kunnen bereiken. Dat doen ze door oude oorzaken en gevolgen weg te laten die het gedrag blijven voeden. In plaats daarvan voegen ze nieuwe prikkels, oorzaken of gevolgen toe die het gewenste gedrag stimuleren.
De materialen zijn de geelgroene ABC-kaart, het ABC-formulier en het ABC-observatieformulier. Het ABC-observatieformulier wordt tegenwoordig vaak als zorgdoel in het Elektronisch Cliëntendossier (ECD) gebruikt. Voor de training is er een reader voor de deelnemers. Deze reader bevat een samenvatting en checklists die ze in de dagelijkse praktijk kunnen gebruiken bij verward, angstig, depressief, agressief of geagiteerd gedrag en bij het omgaan met familie. Voor de trainers is er een volledig uitgeschreven handleiding en een voorbeeld-PowerPoint.
Het team van Bungalow X volgt op dit moment de ABC-training. Een man met dementie heeft dagelijks last van agitatie. De medewerkers schrijven onder andere op bij Actie: ‘Hij loopt op de gang met cd’s of andere dingen in zijn handen en zegt dat iemand de deur open moet doen, want hij wil de spullen naar zijn vriendin brengen, die, in zijn beleving, een paar straten verder woont. Wanneer dat wordt geweigerd, raakt hij toenemend geagiteerd.’
Onderling spreken ze een aantal nieuwe Bewegers en Consequenties af. Bijvoorbeeld:
Niet te lang alleen laten rommelen, maar snel uitnodigen voor afleidende activiteit (nieuwe beweger). Of: Indien toch boosheid ontstaat begrip tonen, accepteren dat boosheid er is en even met rust laten. Na twintig minuten hernieuwd contact (nieuwe consequentie). Na de eerste evaluatie na drie weken blijkt onder andere dat er geen enkele keer Haldol aan meneer is verstrekt. En dat iedereen blij is dat de afspraken nu helder zijn.
Uit literatuur weten we dat interventies als de ABC-methodiek, samen met training van het zorgteam, het onbegrepen gedrag bij mensen met dementie kunnen verminderen. Zowel thuis als in zorginstellingen. De interventie beïnvloedt hoe zorgverleners reageren op het gedrag. De ABC-training vergroot hun kennis over dementie en gedrag. De letters ABC zijn de Nederlandse versie van het Engelse ABC-schema uit de functieleer. Namelijk: Action, Becauses, Consequences.
Notabene: Voor de samenvatting op deze website hebben we gebruik gemaakt van versimpelde taal. Dit kan soms ten koste gaan van informatie die voor de wetenschappelijke verantwoording van de interventie nodig is. Wil je de uitgebreide samenvatting lezen? En meer weten over wetenschappelijke verantwoording? Download dan de interventiebeschrijving onder ‘downloads’.
Onderzoek laat zien dat scholing helpt om beter te leren observeren, analyseren en rapporteren over onbegrepen gedrag bij bewoners met dementie. Ook is in een studie het verband onderzocht tussen ABC-training, competentiegevoel, werkplezier en bijscholing. Hieruit bleek dat verzorgenden die de ABC-training hebben gevolgd zich competenter voelen in het omgaan met onbegrepen gedrag. Dit in vergelijking tot verzorgenden die de training niet hebben gevolgd. Een procesevaluatie laat zien dat zorgmedewerkers de ABC-methodiek nuttig vinden. Ze gebruiken het om als team dezelfde aanpak te volgen, persoonsgerichte zorg te verbeteren en zorg te leveren die aan de verwachtingen voldoet.
