Preventie van depressie
Laatst bijgewerkt op: 14-08-2025
Bij ouderen zijn laagdrempeligheid, persoonlijke benadering en het betrekken van de sociale omgeving heel belangrijk. Ook fysieke beperkingen, digitale vaardigheden en culturele achtergrond moeten meegenomen worden in het preventieaanbod. Zo wordt voorkomen dat lichte klachten uitgroeien tot ernstige depressies.
Preventie van depressie bij ouderen kent 3 niveaus: universeel, selectief en geïndiceerd, elk met passende interventies. (Bron: Cuijpers & Willemse, 2005)
Universele preventie is voor alle ouderen
Universele preventie betekent dat de preventieve actie gericht is op alle ouderen, ongeacht risicoprofiel. Het doel is het bevorderen van mentaal welzijn en sociale betrokkenheid.
Voorbeelden zijn beweegprogramma’s in de wijk, ontmoetingsactiviteiten in buurthuizen en voorlichtingscampagnes over het belang van sociale contacten, beweging en zingeving. Ook initiatieven als ‘positieve gezondheid’ of mindfulnessgroepen vallen hieronder.
Selectieve preventie is voor ouderen met een verhoogd risico op depressie
Richt zich op ouderen met een verhoogd risico. Bijvoorbeeld door eenzaamheid, verlies van een partner, lichamelijke aandoeningen of cognitieve achteruitgang (zie ook risicofactoren). Interventies zijn vaak laagdrempelig en op maat, zoals gespreksgroepen voor rouwverwerking, huisbezoeken door vrijwilligers of welzijnswerkers, en preventieve acties vanuit de huisartsenpraktijk (zoals het opsporen van beginnende klachten). Ook digitale zelfhulpprogramma’s met begeleiding kunnen effectief zijn, mits ouderen hierin goed worden ondersteund.
Geïndiceerde preventie is voor ouderen met milde depressieve klachten
Interventies zijn gericht op het voorkomen van verdere achteruitgang. Voorbeelden zijn:
- kortdurende cognitieve gedragstherapie (CGT) individueel of in groepen,
- 'blended care': combinatie van online hulp en hulp in een fysieke omgeving
- levensverhaalinterventies zoals 'Op verhaal komen'. Deze stimuleert ouderen om hun levenservaringen te ordenen en betekenis te geven, wat beschermend werkt tegen depressie.
Een andere vorm van geïndiceerde preventie is terugvalpreventie wanneer iemand weer herstellende is van een depressie. Interventies bij terugvalpreventie richten zich op signalering, psycho-educatie en het versterken van eigen regie.
Zorgprofessionals kunnen samen met de oudere een signaleringsplan opstellen, waarin vroege waarschuwingssignalen van terugval en passende acties zijn opgenomen. Belangrijke onderdelen zijn:
- regelmatige follow-upgesprekken
- motiverende gespreksvoering
- het stimuleren van een gezonde leefstijl, zoals dagstructuur, beweging en sociale contacten
- bevorderen van therapietrouw
- betrekken van mantelzorgers of het netwerk
Door continuïteit en vertrouwen kunnen zorgprofessionals vroegtijdig ingrijpen en zo terugval effectief helpen voorkomen.