Cliënten een stem geven in de zorg vindt iedereen belangrijk. Toch blijkt cliëntenparticipatie in de praktijk nog niet zo makkelijk. Als het wél lukt, dan kunnen zorgorganisaties beter aansluiten bij de wensen en behoeften van hun doelgroep en zorgt het voor meer cliënttevredenheid.
Belang cliëntenparticipatie
Vilans voerde een verkenning uit in de VVT-sector en sprak met 19 oudere cliënten, 8 familieleden en 22 zorgverleners. Allen gaven aan dat ze het ‘belangrijk’ tot ‘zeer belangrijk’ vinden om cliënten te betrekken bij het beleid van een zorgorganisatie. Zij noemden enkele voorwaarden, bijvoorbeeld dat de wens echt van de cliënt moet komen om mee te denken. Geen participatie omdat het moet. Risico’s zijn er ook, zoals het gebruik van de term ‘beleid’, die veel cliënten afschrikt.
Inzichten en tips uit de praktijk
Het onderzoek leverde tips en inzichten op om cliënten, familie en verwanten nog beter te betrekken:
- Maak het laagdrempelig. Cliënten ervaren argwaan als een manager of bestuurder vanuit functie naar hun mening vraagt. De setting van een formeel overleg, kan intimiderend werken.
- Ga één op één in gesprek met de cliënt, zorg voor kleine groepen of doe een beroep op een buddy.
- Zorg voor een open en vertrouwde sfeer, dan voelen mensen zich veilig en gehoord.
- Wanneer cliënten goed contact met medewerkers hebben, zullen ze eerder hun wensen en behoeften uiten.
- Praat niet alleen over wat er misgaat. Maak het leuk om mee te praten.
- Wees open en eerlijk over de mate van invloed: wat is wel en niet mogelijk?
- Ga spelenderwijs het gesprek aan, tijdens activiteiten als wandelen, bewegen en dansen. Een vergadertafel is voor veel cliënten druk en vermoeiend.
- Koppel de resultaten van de cliëntenparticipatie terug aan deelnemende cliënten en familie.
De resultaten van de verkenning zijn verwerkt in een nieuw hoofdstuk 'Ideeën, tips en dilemma's uit de praktijk' (pag. 23-26) van de wegwijzer cliëntenparticipatie 'Op weg met cliënten, familie en verwanten naar een passend beleid’ (pdf)
Ouderen vaak terughoudend
Tegen iemand die hoger in de hiërarchie staat, gaat deze generatie ouderen niet lopen klagen.
Een familielid, Schakelring
De mentaliteit van de ouderen speelt een rol. Veel mensen komen uit grote gezinnen, waar de eigen mening er niet toedeed. Of ze komen uit een andere cultuur waar de manier van praten meer indirect dan direct is. Oudere cliënten zeggen niet zo makkelijk wat ze echt willen. Eén cliënt zegt bijvoorbeeld: ‘Er zijn wel dingen die ik graag wil, maar die laat ik niet altijd horen. Dan denk ik: laat maar zitten. Ik ben gewend om niet zoveel te willen.’ Een familielid: ‘Tegen iemand die hoger in de hiërarchie staat, gaat deze generatie ouderen niet lopen klagen. Zeker niet als ze ook nog zo afhankelijk en kwetsbaar zijn.’
Resultaten delen motiveert
Als cliënten hun wensen uiten, dan is het belangrijk wat ermee gebeurt. Er blijkt een relatie te zijn tussen de uitkomst van het uiten van wensen en de beslissing om een volgende keer wel of niet mee te doen. Wanneer een organisatie resultaten deelt en laat zien wat ze ermee doet, dan voelen cliënten zich betrokken en gewaardeerd én blijven ze meedoen. Genoemde resultaten zouden vooral effect moeten hebben op cliënten: ‘Het moet mensen raken en niet draaien om het beleid zelf,’ zegt een deelnemer aan het onderzoek.
Wegwijzer cliëntenparticipatie vernieuwd
Deze en meer resultaten van de verkenning zijn verwerkt in een nieuw hoofdstuk 'Ideeën, tips en dilemma's uit de praktijk' (pag. 23-26) van de Wegwijzer ‘Op weg met cliënten, familie en verwanten naar een passend beleid’. De wegwijzer is een inspiratiebron met 8 principes voor succesvolle cliëntenparticipatie en een beschrijving van 7 methoden, waaronder het inspraakhuis, dialoogtafels, het kompasspel en energiedagen.
Download de vernieuwde wegwijzer (pdf)