Instrumenten samenwerken met mantelzorg

Toolkit mantelzorgondersteuning thuiszorg

Als thuiszorgmedewerker werk je veel samen met mantelzorgers om de beste zorg te verlenen aan cliënten. Maar hoe ondersteun je mantelzorgers zo goed mogelijk? In de toolkit 'Mantelzorgondersteuning voor thuiszorgmedewerkers' vind je een aantal veelgebruikte instrumenten, die een zorgprofessional kan gebruiken in het contact met de mantelzorger.

Download de toolkit 'Mantelzorgondersteuning voor thuiszorgmedewerkers' (pdf)

Er zijn vier categorieën om een keuze te maken welk instrument het beste past bij een bepaalde situatie: 

1. Meten van (over)belasting. Deze tools bestaan uit vragenlijsten voor het meten of inschatten van overbelasting onder mantelzorgers. 
2. Netwerk in beeld. Deze tools helpen om het netwerk van de cliënt (en mantelzorger) in beeld te brengen. 
3. Samenwerking verkennen. Dit instrument helpt om inzicht te krijgen in de samenwerking tussen zorgverlener en mantelzorger en de mogelijkheden om die te verbeteren. 
4. Gespreksaanpak mantelzorgondersteuning. Deze tools gaan in op de behoefte aan ondersteuning van de mantelzorger en helpen bij het gesprek met mantelzorger en cliënt.

Instrumenten netwerk cliënt versterken 

Digitale tool 'Wie is wie'

Wie spelen allemaal een rol in de zorg voor jouw cliënt? Met de digitale tool 'Wie is wie' van BeterOud maak je snel een handig overzicht van naasten van de cliënt en zorgverleners. Zo wordt het makkelijker om elkaar te vinden, verbindingen te leggen en het netwerk van de cliënt te versterken. Vul de tool in op de pc of tablet, print hem uit en hang hem op, bijvoorbeeld op een prikbord in de keuken. Het invullen is eenmalig, de gegevens worden niet opgeslagen of gedeeld. Je kunt ook een lege 'Wie is wie uit' printen en invullen met pen. Klik hier voor een grotere afbeelding

• Maak een eigen ‘Wie is Wie’
• Print een lege 'Wie is wie' om in te vullen

Ecogram

In een ecogram zie je in één oogopslag de omvang en de kwaliteit van het sociale netwerk van een cliënt. Het is een schema van het sociale netwerk van de cliënt: familie, vrienden, medebewoners, kennissen, collega’s en geestelijk raadslieden. Ook staan er praktische contacten bij, zoals artsen, de fysiotherapeut, huishoudelijke of verzorgende medewerkers of activiteitenbegeleiders.

Een ecogram heeft de vorm van een ster. In het hart staat een cirkel met de naam van de cliënt. Rondom deze centrale cirkel staan kleinere cirkels. Deze staan voor de persoonlijke contacten van de cliënt. De kleinere cirkels zijn verbonden met de cirkel van de cliënt. Een letter geeft aan wat de aard is van de relatie tussen de cliënt en de persoon uit zijn sociale netwerk:

• Praktische steun (p).
• Gezelschap (g).
• Advies en uitwisseling informatie (a).
• Emotionele steun (e).

Wil je zelf een ecogram maken? Lees de uitleg bij het maken van een ecogram (pdf) en download een leeg ecogram sjabloon (pdf)

Genogram

Het Genogram is een vergelijkbaar instrument. Echter, een genogram brengt het familienetwerk in kaart terwijl het bij een ecogram niet alleen om familie gaat, maar ook om andere personen waarmee de bewoner een belangrijke persoonlijke verbinding heeft.

Download een voorbeeld en stappenplan om een genogram te maken

Mantelscan

De 'MantelScan' is een instrument voor professionals om samen met zorgvragers en mantelzorgers een zorgnetwerk in kaart te brengen, waarbij aandacht is voor de kracht en risico’s van dat netwerk. De scan biedt visuele hulpmiddelen die helpen bij het structureren van alle informatie over een netwerk. Informatie over het netwerk is belangrijk, omdat zorgen vaak verder reiken dan slechts het contact tussen één zorgvrager en één mantelzorger. In de bijbehorende handreiking worden stapsgewijs alle onderdelen van de 'MantelScan' toegelicht.

• Download de Mantelscan (pdf)
• Download de handreiking bij de Mantelscan (pdf)

Andere handige hulpmiddelen

Model mantelzorgondersteuning

Het formulier 'Model mantelzorgondersteuning’ is een instrument om in gesprek te komen met de mantelzorger. Het geeft op eenvoudige en snelle wijze een helder beeld van de situatie en belasting van de mantelzorger. Er is aandacht voor de objectieve en de subjectieve belasting. De uitkomst van de vragenlijst geeft aan in hoeverre de mantelzorger overbelast is en of hij ondersteuning nodig heeft. De zorgverlener kan het formulier toevoegen aan het zorg(leef)plan. Het formulier is ontwikkeld in een samenwerkingsverband van IKNL en Expertisecentrum Mantelzorg. Bij het formulier is een brochure verschenen met uitleg en instructie:

• Formulier Model mantelzorgondersteuning (pdf)
• Brochure 'In gesprek met de mantelzorger' (pdf)

Bekijk ook het filmpje over het gebruik van het formulier mantelzorg:

https://vimeo.com/49762997

Samenspelscan mantelzorg en familieparticipatie

Hoe ervaren jouw collega’s de samenwerking met mantelzorgers en familieleden? Wat vinden ze belangrijk? En wat vinden mantelzorgers en familie van de samenwerking? Wil je dat op een eenvoudige wijze inzichtelijk krijgen? Doe de Samenspelscan en ontdek wat er goed gaat of waar verbetering mogelijk is. De samenspelscan is ontwikkeld door het Expertisecentrum Mantelzorg, een samenwerkingsverband tussen Vilans en Movisie en is een betaalde dienst. De scan bevat vragen die door verschillende partijen worden ingevuld: familieleden, verzorgenden, medewerkers, EVV'ers, leidinggevenden en cliënten (indien mogelijk). Vier aandachtsgebieden over het samenspel komen aan de orde: samenwerken, ondersteunen, faciliteren en afstemmen (de vier elementen van het SOFA-model)
Meer informatie op de website van de samenspelscan

Op weg naar vitaliteit 

De publicatie 'Op weg naar vitaliteit' helpt mantelzorgers balans en inzicht te krijgen in hun situatie. De publicatie biedt een creatieve manier om te reflecteren op 4 thema's: lichaam, hoofd, hart en ziel:

Op weg naar vitaliteit is een reflectietool in de vorm van zogenaamde 'landkaarten' van lichaam, hoofd, hart en ziel. De tool is tot stand gekomen met de inbreng van mantelzorgers. Je kunt deze landkaarten als beroepskracht gebruiken in het gesprek met mantelzorgers of je kunt er als mantelzorger zelf mee aan de slag.

• Download de publicatie Op weg naar vitaliteit (pdf)
• Landkaarten vitaliteit - ingevuld (pdf)
• Landkaarten vitaliteit - leeg (pdf)
• Bestel een hardcopy exemplaar voor 5 euro op movisie.nl.

Video's mantelzorg en vitaliteit

Bij de tool horen vier video's 'Mantelzorg en vitaliteit' waarin mantelzorgers vertellen over hoe zij vitaal blijven:

https://youtu.be/hzpr_xQwTNk

Bekijk alle video’s over mantelzorg en vitaliteit op YouTube.

Materialen voor communicatie

Stappenplan digitale communicatie in de thuiszorg

De publicatie 'Digitale communicatie in de thuiszorg' (pdf) van Expertisecentrum Mantelzorg en de Vrije Universiteit Amsterdam laat zien welke systemen er zijn, wat de voordelen van digitale communicatie zijn en in welke situaties deze systemen het meest geschikt zijn.

Overzicht en ervaringen thuiszorg

• Overzicht van digitale communicatiesystemen voor de thuiszorg (pdf)
• Thuiszorgorganisatie Sensire werkt met communicatieplatform Caren (pdf)