Ga direct naar:
Vijf tips voor ondersteuning
Ook bij mensen met dementie is het belangrijk dat zij zo veel mogelijk zelf blijven doen. Probeer zo min mogelijk dingen uit handen te nemen en kijk wat ze nog wel kunnen doen. Vijf praktische tips om mensen met dementie op deze manier te ondersteunen.
- Leef je in in de persoon met dementie
Door je in te leven in de persoon met dementie kun je hem/haar beter begrijpen en ben je beter in staat om hem/haar (en de omgeving) te ondersteunen. Tip: Stel je voor dat je je niet meer kunt aankleden, gewoonweg omdat je niet meer weet hoe het moet.
- Sluit aan bij de wensen en behoeften van de persoon met dementie
Probeer, in elk stadium van dementie, aan te sluiten bij de wensen en behoeften van de cliënt. Dat klinkt heel logisch. Maar als zorgmedewerker denken we soms, met al onze goede bedoelingen, dit wel te weten. Tip: Sta in je volgende dienst eens bewust stil bij de vraag: 'Wat wil de cliënt eigenlijk zelf?'
- Neem geen dingen van de persoon met dementie over, maar bied ondersteuning waar dat nodig is
Neem geen dingen over, maar stimuleer de cliënt om zoveel mogelijk zelf te doen. Als wij veel van de persoon met dementie overnemen, dan vergeet de persoon met dementie hoe hij dit zelf kan doen. Tip: Geef in je volgende dienst eens de tandenborstel aan een cliënt (waarbij de zorg vaak zijn/haar tanden poetst) en doe bij jezelf voor hoe jij je tanden poetst.
- Stimuleer de persoon met dementie en zijn omgeving om zo lang mogelijk de gewone dingen te blijven doen
Boodschappen doen, op visite gaan, sporten, zingen in een koor, koken. Dit zijn allerlei activiteiten die mensen met dementie prima zelfstandig en/of met ondersteuning kunnen doen. Betrek hierbij ook de omgeving van de cliënt en geef hen voorlichting over de mogelijkheden. Tip: Vraag eens na welke sport de cliënt vroeger heeft beoefend en kijk samen of hij deze sport weer kan en wil oppakken.
- Test en corrigeer de persoon met dementie niet
Vragen als: 'Wat heb je gisteren gedaan?' En 'Weet je nog wie ik ben?' kunnen moeilijk en confronterend zijn voor mensen met dementie. Als de cliënt een ‘fout’ maakt corrigeer hem/haar dan niet en laat de cliënt in zijn/haar waarde. Tip: Sta een stil bij de vraag: 'Hoe zou ik me voelen als bepaalde dingen mij niet meer lukken?'
Heb jij tips om mensen met dementie en hun omgeving te ondersteunen en wil je deze graag delen. Laat ze dan hieronder bij de reacties achter.
Terug naar boven 
10 basistips voor goed contact
Ook in het contact met mensen met dementie kun je rekening houden met de situatie. De volgende 10 basistips helpen je bij het contact maken. De tips zijn ontwikkeld in de Academische Werkplaats Dementie. Kijk voor meer informatie op de website van het Van Kleef Instituut:
- Ieder mens is uniek: en heeft zijn eigen voorkeuren, gewoonten en behoeften en wil op zijn eigen, persoonlijke manier benaderd worden. Vanuit het persoonsgerichte gedachtengoed staat de persoon voorop, niet de diagnose. Daarom spreken we altijd van ‘iemand met dementie’ en niet over ‘de dementerende’.
- Maak je bekend: Noem indien mogelijk iemand bij naam. Stel jezelf voor, en vertel wat je zou kunnen betekenen voor diegene. Ook als je die persoon al kent, kan het zijn dat hij/zij jou even niet herkent.
- Leg contact met aandacht: Sta niet te ver weg als je tegen iemand met dementie praat. Maak oogcontact. Let op je mimiek, en probeer vriendelijk te kijken. Ook al begrijpt iemand met dementie niet helemaal wat er gebeurt, dan ziet diegene in ieder geval een vriendelijk gezicht. Pak iemands hand als dat goed voelt. Praat niet met een te luide stem (tenzij iemand slechthorend is).
- Vraag niet te veel naar feiten en gebeurtenissen van vandaag of gisteren: Het kan erg confronterend zijn om vragen te stellen waarin iemand veel feitelijke antwoorden moet kunnen geven. Vraag bijvoorbeeld: “Hoe was uw dag?” of: “Heeft u een prettige dag gehad?” in plaats van “Wat heeft u gisteren allemaal gedaan?”. Vragen die beroep doen op iemands geheugen kunnen tot extra verwarring leiden wanneer iemand het antwoord niet weet.
- Houd het simpel: Doe één ding/handeling tegelijk en praat over één onderwerp. Vraag één ding tegelijk en houd het tempo laag. Vraag bijvoorbeeld niet in één zin ‘heeft u een leuke dag gehad, wat heeft u eigenlijk allemaal gedaan en bent u de buurman nog tegengekomen?’ Knip deze vragen dan op. Probeer storende achtergrondgeluiden te vermijden. Te veel prikkels kunnen leiden tot overprikkeling.
- Let op iemands reactie en bevestig gevoelens: Let op hoe iemand reageert en ga daar ook op in. Benoem de gevoelens die je bij iemand ziet of hoort, bijvoorbeeld blijdschap of angst. “Ik zie dat u blij/bang bent”. Ontken of negeer de emoties niet, het mag er gewoon zijn. Mensen met dementie kunnen deze gevoelens soms sneller uiten (bijvoorbeeld snel tranen in de ogen of juist sneller een opgejaagd gevoel). Geef ruimte om gevoelens te tonen. Zeg niet: “ach, ik vergeet ook weleens wat”, maar zeg dat je je kunt voorstellen dat het rot voelt om zoveel te vergeten.
- Ken iemand persoonlijk: Indien je vaker met iemand met dementie omgaat, is het van belang om iemand beter te leren kennen. Wat is iemand zijn levensloop? Hoe is iemand zijn persoonlijkheid? En wie zijn belangrijke sociale contacten voor iemand? Zo weet je beter hoe je op een persoonlijke manier met iemand om kunt gaan en vind je wellicht aanknopingspunten om een fijn gesprek aan te gaan, om een zinvolle bezigheid te ondernemen of om sommige voorkeuren en/of behoeften van iemand te begrijpen.
- Deel complimentjes uit: Geef veel complimenten. Iemand kan zo het gevoel hebben iets (nog) goed te kunnen en iemands eigenwaarde kan daardoor groeien. Corrigeer zo min mogelijk en bestraf iemand niet.
- Neem mensen met dementie serieus: Ga serieus in op wat iemand zegt. Probeer erachter te komen wat hij/zij bedoelt door verder te vragen of woorden of zinnen te herhalen. Het kan goed zijn dat een verhaal in zijn geheel niet logisch klinkt voor jou, maar dat er zeker wel een boodschap in het verhaal zit.
- Toon betrokkenheid: Toon telkens weer belangstelling, ook al ken je het verhaal dat iemand vertelt al. Vraag door naar hoe iemand het beleefd heeft, wat iemand ervan vond. Zorg wel dat je betrokkenheid oprecht is. Mensen laten zich niet zomaar voor de gek houden, dus mensen met dementie ook niet.
Terug naar boven
Meer tips over communiceren
Op de website van stichting Alzheimer Nederland, staan praktische tips die vooral gericht zijn op familie en naasten van de cliënt met dementie. Ook zijn op deze website tips te vinden voor het communiceren met cliënten in een gevorderd stadium van dementie. Daarbij ligt de nadruk op andere vormen van communicatie da praten, bijvoorbeeld lichaamstaal en het samen dingen doen.
Terug naar boven
Toolbox Betekenisvol contact
Reliëf en Zinnig Zorgen (christelijke organisaties) maakten in 2018 een Toolbox Betekenisvol Contact.(pdf). De Toolbox geeft familie en vrijwilligers ideeën en tips over hoe zij zinvol contact kunnen hebben met ouderen met dementie. Bijvoorbeeld: een zintuigendoosje maken, een themacollage maken, nagels lakken of handmassage.
Om beroepskrachten in de zorg te leren deze Toolbox te gebruiken, maakten Reliëf en Zinnig Zorgen een draaiboek Werken met de Toolbox betekenisvol contact. Dit draaiboek kun je gratis downloaden: Draaiboek Toolbox Training (pdf)
Terug naar boven
Film met tips over communiceren met mensen met dementie
In onderstaande film (25 minuten) krijg je twaalf tips over communiceren met mensen met dementie aan de hand van scenes gespeeld door acteurs. De film is gemaakt oor de Landelijke Werkgroep Logopedie en Dementie.
https://youtu.be/WwrWf6MTILM
Terug naar boven
Communicatie in kaart brengen (vragenlijst Windesheim)
Windesheim ontwikkelde een vragenlijst waarmee je in kaart kunt brengen hoe de communicatie verloopt met cliënten die dementie hebben. Een handig instrument voor mantelzorgers en zorgprofessionals om vast te stellen hoe de communicatie verloopt en veranderingen in beeld te brengen. De ingevulde lijst kan een startpunt zijn om met andere zorg- en hulpverleners in gesprek te gaan over de veranderde communicatie. De vragenlijst werkt met 30 stellingen, als als ‘De persoon met dementie wordt emotioneel als praten niet lukt’ of ‘De persoon met dementie zegt vaak hetzelfde, vaste zinnetje’.
Terug naar boven
Educatiekaarten Dementie
De kaarten geven stapsgewijs meer kennis over dementie en wat er verandert in de hersenen. Het idee hierbij is dat alleen als je begrijpt wat er verandert, je er goed mee om kunt gaan. De kaarten zijn duidelijk vormgegeven met een foto op de voorkant en een duidelijke uitleg met soms ook tips op de achterkant. Toegankelijk voor iedereen, maar vooral mooi materiaal om als zorgprofessional met patiënten en hun naasten te bespreken.
De Educatiekaarten Dementie kosten €34,50 en zijn verkrijgbaar via Bol.com
Terug naar boven
Toolbox voor communicatie met mensen met dementie en hun naasten
De zorg en begeleiding van mensen met dementie vraagt veel expertise. Casemanagers en onderzoekers in Nederland, België en Canada hebben de handen ineengeslagen om samen te werken aan het professionaliseren van hun werk. Het resultaat is deze toolkit voor een goede interactie met mensen met dementie. In het eerste deel van de toolkit is dan ook aandacht voor de complexiteit van interactie tussen eerstelijnsprofessionals en mensen met dementie en hun netwerk.
Het tweede gedeelte beschrijft een aantal interactietools: concrete handvatten voor de professionals. De toolkit is primair bedoeld voor de professionalisering van de functie casemanagement dementie. De bundel bevat echter tal van modules die ook voor andere zorgprofessionals geschikt zijn.
Terug naar boven
Andere manieren van communiceren
Als communicatie verbaal niet meer zo goed gaat, zijn er ook mogelijkheden te communiceren met muziek, door middel van bewegen en bijvoorbeeld via fotokaarten. Op de website Hulpmiddelenwijzer staan hulpmiddelen die de communicatie met mensen met dementie kunnen vergemakkelijken, zoals een geheugenklok en een organizer.
Terug naar boven
Alzheimerfluisteren
Theatermaakster Adelheid Roosen maakte een documentaire en een voorstelling over haar moeder, die de ziekte Alzheimer had. Op basis van haar ervaringen ontwikkelde zij het concept Alzheimerfluisteren. De insteek is om mee te bewegen in de wereld van iemand met dementie, in plaats van alles bij het oude te willen houden.
Tijdschrift Nursing zette 8 tips om een rijtje ‘om te Alzheimerfluisteren’. Tip 1: probeer niet meteen in de weerstand te schieten als een bewoner iets doet wat ‘niet normaal’ is.
Terug naar boven
Handreiking ‘Communiceren met mensen met dementie’
In deze handreiking vind je tips en concrete voorbeelden voor verzorgenden en verpleegkundigen hoe zij kunnen communiceren met mensen met dementie, mantelzorgers en hun collega’s. Ze zijn gebaseerd op wetenschappelijke literatuur en tips van het Kenniscentrum Zorginnovatie van de Hogeschool Rotterdam. De handreiking is ontwikkeld door het Trimbos-instituut, Nivel, Vilans en Alzheimer Nederland in samenwerking met V&VN en met subsidie van ZonMw. De handreiking sluit aan bij de nieuwe Zorgstandaard Dementie 2020.
Gespreksleidraad en adviezen
Op basis van de handreiking heeft V&VN een korte gespreksleidraad samengesteld met tips en voorbeeldzinnen die zorgprofessionals kunnen gebruiken als voorbereiding op een gesprek met iemand met dementie, mantelzorgers en collega’s, of als naslag- en reflectie document.
Terug naar boven