Hoe wordt iemand besmet?
Hoe wordt het coronavirus overgedragen?
Het coronavirus wordt overgedragen door hoesten en niezen. ‘Tot nu toe lijkt de overdracht van het virus door iemand zonder deze klachten een zeer beperkte rol te spelen’, schrijft het RIVM. Maar let op: er staat hier niet dat het geen enkele rol speelt. Het virus gaat van de een naar de ander door te hoesten of te niezen. Hoe zieker iemand is, hoe meer virus hij kan verspreiden. Via kleine druppeltjes komt het virus zo in de lucht. Als andere mensen die druppeltjes inademen of bijvoorbeeld via de handen in de mond, neus of ogen krijgen, kunnen zij besmet raken met het virus.
Jaap van Dissel van het RIVM legt in dit filmpje (4 min.) uit hoe het coronavirus zich verspreidt.
Wanneer en hoe lang is iemand besmettelijk?
Mensen die het virus oplopen, kunnen al één of twee dagen voordat ze klachten krijgen besmettelijk zijn. In de eerste 8 dagen van de klachten lijken mensen het meest besmettelijk. Als je weer beter bent en als je 24 uur lang geen gezondheidsklachten hebt gehad, dan kun je anderen niet meer besmetten.
Waarom 1,5 meter afstand bewaren?
Vast staat dat druppeltjes die bij hoesten, niezen en praten ontstaan een belangrijke rol spelen bij de verspreiding van het coronavirus. Bij hoesten, niezen en praten komen ‘grote’ druppels vrij. In deze grote druppels zit gemiddeld veel meer virus dan in kleine druppeltjes. Deze grote druppels vallen ook relatief snel op de grond. Als we 1,5 meter afstand van elkaar bewaren, voorkomen we dat we deze grote druppeltjes van anderen opvangen. Het blijft dus belangrijk om deze 1,5 meter afstand te houden.
Welke rol spelen aerosolen bij de verspreiding van corona?
Naast deze grote druppels, bestaan er ook kleine druppeltjes ofwel aerosolen. Het RIVM omschrijft aerosolen als: een wolk van grote druppels, kleine druppels en druppelkernen die door de lucht zweven. De kleine druppels en druppelkernen kunnen een grotere afstand afleggen en met name druppelkernen blijven langer in de lucht hangen.
Zoals je van een grote afstand kunt ruiken als er iemand rookt, zo verspreiden deze kleinere druppeltjes zich ook over een grotere afstand. Inmiddels heeft de WHO erkend dat er ook risico's bestaan dat het coronavirus zich via deze kleine druppeltjes in de lucht verspreiden. Het risico is echter wel kleiner dan bij grote druppeltjes. Aerosolen zouden ook de besmettingen bij verschillende zangkoren en kerken in Nederland kunnen verklaren, maar vastgesteld is dit nog niet.
Vermindert ventilatie de hoeveelheid fijne druppeltjes in de lucht?
Amsterdamse onderzoekers toonden aan dat ventilatie het aantal fijne druppels in de lucht snel vermindert. In hun experiment halveerde het aantal in de best geventileerde kamer in dertig seconden. In minder geventileerde kamers duurde dit één tot vier minuten. Ook hoogleraar civiele technieken aan de TU Eindhoven Bart Blocken onderstreept het belang van ventilatie. Volgens hem zou slechte ventilatie mogelijk de vele besmettingen in verpleeghuizen en bij zangkoren kunnen verklaren. Ventilatie zorgt ervoor dat de kleine druppeltjes niet op bepaalde plekken blijven hangen of ophopen. Dus: Zorg voor extra frisse lucht door het openen van ramen en/of deuren.
Hoe ontstaan fijne vochtdruppeltjes?
Fijne vochtdruppeltjes ontstaan bij specifieke medische handelingen, zoals bij het inbrengen van een beademingsbuis in de luchtpijp van een patiënt. Dan ontstaan er grote hoeveelheden. Maar ze ontstaan ook - in veel kleinere hoeveelheden - bijvoorbeeld bij spreken, schreeuwen, zingen en het bespelen van blaasinstrumenten. Hoe luider iemand spreekt, hoe meer fijne druppeltjes er worden verspreid.
Kan ik bij hitte een (zwenk)ventilator of mobiele airco gebruiken?
Het RIVM adviseert: 'Vermijd in gemeenschappelijke ruimtes zo veel mogelijk het gebruik van (zwenk) ventilatoren en mobiele airco's. In woningen (thuis/gezinssituatie) of ruimtes waar 1 persoon werkt of verblijft kunnen (zwenk)ventilatoren en mobiele airco’s wel worden gebruikt'. De reden is dat met deze systemen mogleijk het coronavirus kunnen verspreiden.
Dit geldt eigenlijk voor alle systemen die lucht in één gemeenschappelijke ruimte recirculeren, en waarbij de lucht niet ververst wordt. De lucht in de ruimte wordt aangezogen en – al dan niet na gekoeld te zijn – weer in dezelfde ruimte gebracht. Hierbij is verspreiding van zowel druppels als eventuele aerosolen verder dan 1,5 meter niet uit te sluiten, hoewel bewijs daarvoor nog ontbreekt. Dit is vooral in ruimtes waar onvoldoende luchtverversing (ventilatie) plaatsvindt. Uit voorzorg wordt geadviseerd om recirculatie binnen één ruimte waar meerdere personen gedurende langere tijd bij elkaar zijn zo veel mogelijk te vermijden en de lucht voldoende te verversen. Dus liefst: ramen open!
Bron: Richtlijn Ventilatie en COVID-19 (28 juli 2020) van het RIVM en vragen en antwoorden over hitte en corona op de website van het RIVM.
Wanneer loop je het meeste gevaar?
Is het coronavirus alleen gevaarlijk voor ouderen?
Nee. Iedereen kan ziek worden van het coronavirus. Ook de ernstige vorm van corona, met longontsteking en ziekenhuisopname, is bij alle leeftijden voorgekomen. Van de mensen die in Nederland met een corona besmetting in het ziekenhuis zijn opgenomen is 17 procent onder de 55 jaar. De kans op overlijden is wel veel minder groot als je jonger bent. In Nederland is 90 procent van de mensen die overleden boven de 70 jaar (en twee derde mannen, een derde vrouwen). Dit zijn cijfers tot en met 23 maart.
Bij 5 procent van de mensen die zijn overleden aan het coronavirus was er géén sprake van een onderliggende aandoening. Bij ruim 40 procent van de overleden personen is dit onbekend.
Het RIVM heeft de leeftijdscategorieën bekend gemaakt bij de ziekenhuisopnames en sterfgevallen vanwege corona (bron: website van NOS).
Wie loopt er veel risico om erg ziek te worden door het coronavirus?
Het RIVM noemt de volgende risicogroepen:
- mensen ouder dan 70 jaar
- iemand met een longziekte (bijvoorbeeld COPD of astma met elke dag medicijnen)
- iemand met een chronische hartziekte
- iemand met een ernstige nierziekte waarvoor bijvoorbeeld dialyse nodig is
- iemand met diabetes
- iemand met hiv (dit geldt niet voor iedereen met hiv, vraag dit aan uw eigen arts)
- iemand met minder afweer, bijvoorbeeld door medicijnen of een ziekte
Kan ik als zorgmedewerker met een chronische aandoening aan het werk blijven?
Het RIVM heeft een advies over de inzet van 'kwetsbare zorgmedewerkers'. Het gaat om zorgmedewerkers die tot de risicogroep horen om erg ziek te worden van het coronavirus. Als de werknemer in contact kan komen met risicovolle situaties, is de werkgever verplicht hier iets aan te doen.
Het uitgangspunt is dat zo lang er consequent en volgens de bestaande richtlijnen/procedures van de instelling of organisatie wordt gewerkt (naast de richtlijnen van het RIVM en eventueel de GGD) en oncontroleerbare situaties worden vermeden, ook een kwetsbare werknemer in principe zijn eigen werk kan blijven doen. Al dan niet in combinatie met aanvullende maatregelen, zoals persoonlijke beschermingsmiddelen en/of fysieke barrières.
In het advies staat ook: 'Er zijn situaties denkbaar waarin het werk wél een verhoogd gezondheidsrisico oplevert en extra bescherming redelijkerwijs of in praktische zin niet te realiseren is. In die gevallen verplicht de wet de werkgever om, na een goede risico-inschatting, werknemers met verhoogde kwetsbaarheid vrij te stellen van de desbetreffende werkzaamheden en (tijdelijk) vervangend werk aan te bieden'.
Verdere ontwikkeling
Heeft de zomer een positief effect op het coronavirus?
Veel verkoudheids- en griepvirussen hebben een seizoensritme. De griep heerst in de winter en verdwijnt in het voorjaar. Dit seizoenspatroon is echter pas ontstaan toen een groot deel van de bevolking een zekere immuniteit had tegen deze virussen. Bij het coronavirus is het anders. Ook in warme landen raast het rond. Zowel een hogere temperatuur als meer UV-straling bleken in de Chinese steden geen invloed te hebben op de snelheid waarmee het virus zich verspreidde. En ook werd er geen verband gevonden tussen de luchtvochtigheid en de verspreiding van het virus. Zolang er geen vaccin is, zijn maatregelen zoals handen wassen en afstand houden de enige manier om het een halt toe te roepen. Het voordeel van de zomer is wel dat we wat vaker naar buiten gaan, minder dicht op elkaar zitten, en meer ventileren (raam open als het kan), waardoor griep en verkoudheid, en mogelijk ook corona, zich minder verspreiden.
Wat is groepsimmuniteit?
In maart 2020 werd er korte tijd gesproken over 'groepsimmuniteit'. Wie het coronavirus heeft gehad, zou daarna immuun zijn voor dit virus. Dat betekent dat deze persoon niet meer ziek kan worden van dit virus. Hoe meer mensen immuun, hoe minder het virus kans heeft om zich te verspreiden. Daarmee wordt de kans ook kleiner dat het virus kwetsbare personen bereikt. Met groepsimmuniteit bouw je als het ware een beschermende muur om kwetsbare personen. Het is overigens nog niet duidelijk hoe lang de immuniteit van mensen die het coronavirus gehad hebben in stand blijft. Inmiddels zijn een aantal gevallen bekend waar mensen voor een tweede keer besmet zijn geraakt. Het RIVM ziet daarom inmiddels als enige oplossing voor de toekomst: het ontwikkelen van een vaccin tegen corona.